Öz
The issue of reaching moral perfection in Islamic thought is handled together with the theory of knowledge. The subject of nafs and powers, which includes the physical and metaphysical aspects of human being, forms the basis of the theory of knowledge and morality based on it. The aim of this article is to examine the views of Shams al-Din al- Shahrazuri (d. 687/1288), one of the most important names of the Illuminated school, about the soul and its powers at the center of the idea of moral evolution. The theory of imagination and memory, which we will examine within the subject of forces, is also at the focal point of the criticism of Illuminationist thought to understanding of knowledge of Peripatetic school. In our study, on the one hand, Shahrazuri's theory of forces and the idea of moral evolution will be examined, on the other hand, criticisms of the Peripatetic school on these issues will also be discussed. Furthermore, another aim of our study is to examine Shahrazuri's understanding of morality in the context of the subject, his contributions to Illuminated thought, similarities and differences with Peripatetic philosophy.
Anahtar Kelimeler
Islamic Philosophy Morality Perfection Nafs Power al-Shahrazūrī.
Kaynakça
- Akyol, Aygün. Şehrezûrî Metafiziği. Ankara: Araştırma Yayınları, 2017.
- ………….. “Şehrezûrî ve Adalet Anlayışı”, Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 13/1 (2008), 97-111.
- Altıparmak, Ömer Faruk. Şehrezûrî’de Tasavvuf-Felsefe İlişkisi. Harran Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1999.
- Alper, Ömer Mahir. Aklın Hazzı: İbn Kemmune’nin Bilgi Teorisi. İstanbul: Ayışığı Kitapları, 2004.
- Aydın, Fatih. “Şehrezûrî Düşüncesinde İnsani nefsin Yetkinliği”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 3(2014), 781-796.
- ………….. Şehrezûrî’nin Ahlâk ve Siyaset Düşüncesi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2014.
- ………….. “İslam Ahlâk Düşüncesinde Erdemler: Şehrezûrî Örneği”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi. 6/5 (2017), 3100-3121.
- Aykıt, Asiye. “Fârâbî’nin Siyaset Felsefesinde Peygamberin Yasa Koyuculuğunun Temelinde Mütehayyile Gücü”, Dini Araştırmalar, 24/60(Haziran: 2021), 35-60.
- Bayraktar, Mehmet. İslam Felsefesine Giriş. Ankara: A.Ü.İ.F.Y, 1998.
- Cihan, Ahmet Kamil. Sühreverdî’nin Felsefesinde İnsan ve Âlemdeki Yeri. Kayseri: Laçin Yayınları, 2003.
- ………….. İbn Sînâ ve Gazzali’de Bilgi Problemi. İstanbul: İnsan Yayınları, 1998.
- Corbin, Henry. İslam Felsefesi Tarihi, çev. Hüseyin Hatemi. İstanbul: İletişim Yayınları, 1986.
- Durusoy, Ali. İbn Sînâ Felsefesinde İnsan ve Âlemdeki Yeri. İstanbul: İFAV Yayınları, 1993.
- Eflatun, Timaios. çev. Erol Güney, Lütfi Ay. İstanbul: Sosyal Yayınları, 2001.
- Fârâbî, Ebu Nasr. el-Medinetü’l-Fâzıla, terc. Yaşar Aydınlı. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2018.
- İbn Sînâ. el-İşârât ve’t-Tenbîhât/İşaretler ve Tembihler. Ali Durusoy vd. (İstanbul: Litera Yayınları, 2005.
- ………….. Şifâ,/en-Nefs. nşr. G. C. Anawati, Said Zayid. Kahire: 1975.
- Köroğlu, Burhan. “İşrâkî Filozof Şemseddîn Muhammed İbn Mahmûd eş-Şehrezûrî’nin Felsefi Sistemi ve İslam Düşüncesi İçindeki Yeri”. Kelam Araştırmaları. 12/1 (2014), 91-108.
- Kutluer, İlhan. İslam’ın Klasik Çağında Felsefe Tasavvuru. İstanbul: İz Yayınları, 1996.
- Nasr, Seyyid Hüseyin. Üç Müslüman Bilge, çev. Ali Ünal. İstanbul: İnsan Yayınları, 1985.
- Okudan, Rıfat. “Şeyhu’l-İşrâk Sühreverdî Maktûl’ün Tasavvufî Görüşleri”. EKEV Akademi Dergisi. 9/22(2005), 111-126.
- Özalp, Hasan. “Nefs-Mead İlişkisi Bağlamında Farabi ve İbn Sina’nın Görüşlerinin Karşılaştırılması”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 16/1 (2012), 245-288.
- Privot, Michael. “Şehrezûrî el-İşrâkî’nin Çalışmalarının Tipolojisi Üzerine Bazı Notlar”, çev. Aygün Akyol. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 11/21 (2012), 231-240.
- Saruhan, Müfit Selim. “İbn Kemmüne ve Nefs Hakkındaki Görüşleri”. Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi. 6/15(2005), 289-300.
- Sözen, Kemal. Şehrezûrî’nin el-Şeceret el-İlahiyye İsimli Eseri ve Türkçe Tercümesi Semeret el-Şecere. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1989.
- Sühreverdî, Maktul. Elvâh-ı İmâdî. Mecmua-i Musannefat-ı Şeyh-i İşrâkîII içinde, tahk. Henry Corbin. Tahran: Pejûheşgâh-ı Ulûm-i İnsânî ve Mütâlaât-i Ferhengî, 2001/1380.
- …………..Hikmetü’l-İşrâk. Mecmua-i Musannefat-ı Şeyh-i İşrâkîI içinde, tahk. Henry Corbin. Tahran : Pejûheşgâh-ı Ulûm-i İnsânî ve Mütâlaât-i Ferhengî, 2001/1380.
- …………..Heyâkilu’n-Nûr, Mecmua-i Musannefat-ı Şeyh-i İşrâkîII içinde, tahk. Henry Corbin. Tahran : Pejûheşgâh-ı Ulûm-i İnsânî ve Mütâlaât-i Ferhengî, 2001/1380.
- Şehrezûrî, Şemseddin Muhammed. Kitâbur-Rumûz ve’l-Emsâli’l-Lâhûtiyye. Müstensih, Abdurrahman b. Ahmed. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Şehit Ali Paşa, 1205.
- …………..eş-Şeceretü’l-İlâhiyye fî Ulûmi’l-Hakâiki’r-Rabbâniyye, tahk. Necip Görgün. İstanbul: Elif Yayınları, 2004.
- …………..Şerhu Hikmeti’l-İşrâk. Tahran: Müessese-i Mutalaât, 1372.
- …………..Hikmetü’l-İşrâk Şerhi. çev. Tahir Uluç. İstanbul: Ketebe Yayınları, 2022.
- …………..Nuzhetü’l-Ervâh. Eleştirmeli Metin-Çeviri: Eşref Altaş. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2015.
- Şîrâzî, Kutbuddin. Şerhu Hikmet’il-İşrâk, çev. Hüseyin Ziyâî Terbetî. Tahran: Müessese-i Mutâleât ve Tahkîkât-ı Ferhengî, 1372.
- Turgay, Fatma. İşrâkî Felsefeye Misâl Âleminden Bakmak. İstanbul: Dergah Yayınları, 2019.
- Türker, Ömer. İbn Sînâ Felsefesinde Metafizik Bilginin İmkanı Sorunu. İstanbul: İsam Yayınları, 2010.
- Walbridge, John. The Wisdom of the Mystic East Suhrawardi and Platonic Orientalism. New York: State University of New York Press, 2001.
- Yenen, Halide. Sühreverdî Felsefesinde Epistemoloji. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2007.
- Yıldırım, Ramazan. Şehrezûrî’nin Tabiat Felsefesinde Nefs Teorisi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2005.
- Ziyai, Hüseyin. “İşrâkî gelenek”, İslam Felsefesi Tarihi, ed. Seyyid Hüseyin Nasr, Oliver Leamen. terc.Tuncay Başoğlu, Şamil Öcal. İstanbul: Açılım Kitap, 2007.
Öz
İslam düşüncesinde ahlâkî kemale ulaşma meselesi bilgi teorisiyle birlikte ele alınmaktadır. İnsanın fizik ve metafizik yönlerini içine alan nefis ve kuvveleri konusu bilgi teorisinin ve buna dayalı olarak ahlâkın temelini oluşturmaktadır. Bu makalenin amacı İşrâkî ekolün en önemli isimlerinden Şemseddin eş-Şehrezûrî’nin (ö. 687/1288) nefis ve kuvveleri hakkındaki görüşlerini ahlâkî tekâmül fikrinin merkezinde incelemektir. Kuvveler konusu içerisinde inceleyeceğimiz mütehayyile ve hafıza teorisi aynı zamanda İşrâkî düşüncenin Meşşâî bilgi anlayışına eleştirilerinin de odak noktasında bulunmaktadır. Çalışmamızda bir taraftan Şehrezûrî’nin kuvveler teorisiyle birlikte ahlâkî tekâmül fikri incelenirken diğer taraftan da bu hususlarda Meşşâî ekole eleştirileri de tartışılacaktır. Böylelikle çalışmamızın bir diğer hedefi konu bağlamında Şehrezûrî’nin ahlâk anlayışını, İşrâkî düşünceye katkıları, Meşşâî felsefeyle benzerlikleri ve farklılıkları bağlamında incelemektir.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Akyol, Aygün. Şehrezûrî Metafiziği. Ankara: Araştırma Yayınları, 2017.
- ………….. “Şehrezûrî ve Adalet Anlayışı”, Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 13/1 (2008), 97-111.
- Altıparmak, Ömer Faruk. Şehrezûrî’de Tasavvuf-Felsefe İlişkisi. Harran Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1999.
- Alper, Ömer Mahir. Aklın Hazzı: İbn Kemmune’nin Bilgi Teorisi. İstanbul: Ayışığı Kitapları, 2004.
- Aydın, Fatih. “Şehrezûrî Düşüncesinde İnsani nefsin Yetkinliği”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 3(2014), 781-796.
- ………….. Şehrezûrî’nin Ahlâk ve Siyaset Düşüncesi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2014.
- ………….. “İslam Ahlâk Düşüncesinde Erdemler: Şehrezûrî Örneği”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi. 6/5 (2017), 3100-3121.
- Aykıt, Asiye. “Fârâbî’nin Siyaset Felsefesinde Peygamberin Yasa Koyuculuğunun Temelinde Mütehayyile Gücü”, Dini Araştırmalar, 24/60(Haziran: 2021), 35-60.
- Bayraktar, Mehmet. İslam Felsefesine Giriş. Ankara: A.Ü.İ.F.Y, 1998.
- Cihan, Ahmet Kamil. Sühreverdî’nin Felsefesinde İnsan ve Âlemdeki Yeri. Kayseri: Laçin Yayınları, 2003.
- ………….. İbn Sînâ ve Gazzali’de Bilgi Problemi. İstanbul: İnsan Yayınları, 1998.
- Corbin, Henry. İslam Felsefesi Tarihi, çev. Hüseyin Hatemi. İstanbul: İletişim Yayınları, 1986.
- Durusoy, Ali. İbn Sînâ Felsefesinde İnsan ve Âlemdeki Yeri. İstanbul: İFAV Yayınları, 1993.
- Eflatun, Timaios. çev. Erol Güney, Lütfi Ay. İstanbul: Sosyal Yayınları, 2001.
- Fârâbî, Ebu Nasr. el-Medinetü’l-Fâzıla, terc. Yaşar Aydınlı. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2018.
- İbn Sînâ. el-İşârât ve’t-Tenbîhât/İşaretler ve Tembihler. Ali Durusoy vd. (İstanbul: Litera Yayınları, 2005.
- ………….. Şifâ,/en-Nefs. nşr. G. C. Anawati, Said Zayid. Kahire: 1975.
- Köroğlu, Burhan. “İşrâkî Filozof Şemseddîn Muhammed İbn Mahmûd eş-Şehrezûrî’nin Felsefi Sistemi ve İslam Düşüncesi İçindeki Yeri”. Kelam Araştırmaları. 12/1 (2014), 91-108.
- Kutluer, İlhan. İslam’ın Klasik Çağında Felsefe Tasavvuru. İstanbul: İz Yayınları, 1996.
- Nasr, Seyyid Hüseyin. Üç Müslüman Bilge, çev. Ali Ünal. İstanbul: İnsan Yayınları, 1985.
- Okudan, Rıfat. “Şeyhu’l-İşrâk Sühreverdî Maktûl’ün Tasavvufî Görüşleri”. EKEV Akademi Dergisi. 9/22(2005), 111-126.
- Özalp, Hasan. “Nefs-Mead İlişkisi Bağlamında Farabi ve İbn Sina’nın Görüşlerinin Karşılaştırılması”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 16/1 (2012), 245-288.
- Privot, Michael. “Şehrezûrî el-İşrâkî’nin Çalışmalarının Tipolojisi Üzerine Bazı Notlar”, çev. Aygün Akyol. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 11/21 (2012), 231-240.
- Saruhan, Müfit Selim. “İbn Kemmüne ve Nefs Hakkındaki Görüşleri”. Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi. 6/15(2005), 289-300.
- Sözen, Kemal. Şehrezûrî’nin el-Şeceret el-İlahiyye İsimli Eseri ve Türkçe Tercümesi Semeret el-Şecere. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1989.
- Sühreverdî, Maktul. Elvâh-ı İmâdî. Mecmua-i Musannefat-ı Şeyh-i İşrâkîII içinde, tahk. Henry Corbin. Tahran: Pejûheşgâh-ı Ulûm-i İnsânî ve Mütâlaât-i Ferhengî, 2001/1380.
- …………..Hikmetü’l-İşrâk. Mecmua-i Musannefat-ı Şeyh-i İşrâkîI içinde, tahk. Henry Corbin. Tahran : Pejûheşgâh-ı Ulûm-i İnsânî ve Mütâlaât-i Ferhengî, 2001/1380.
- …………..Heyâkilu’n-Nûr, Mecmua-i Musannefat-ı Şeyh-i İşrâkîII içinde, tahk. Henry Corbin. Tahran : Pejûheşgâh-ı Ulûm-i İnsânî ve Mütâlaât-i Ferhengî, 2001/1380.
- Şehrezûrî, Şemseddin Muhammed. Kitâbur-Rumûz ve’l-Emsâli’l-Lâhûtiyye. Müstensih, Abdurrahman b. Ahmed. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Şehit Ali Paşa, 1205.
- …………..eş-Şeceretü’l-İlâhiyye fî Ulûmi’l-Hakâiki’r-Rabbâniyye, tahk. Necip Görgün. İstanbul: Elif Yayınları, 2004.
- …………..Şerhu Hikmeti’l-İşrâk. Tahran: Müessese-i Mutalaât, 1372.
- …………..Hikmetü’l-İşrâk Şerhi. çev. Tahir Uluç. İstanbul: Ketebe Yayınları, 2022.
- …………..Nuzhetü’l-Ervâh. Eleştirmeli Metin-Çeviri: Eşref Altaş. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2015.
- Şîrâzî, Kutbuddin. Şerhu Hikmet’il-İşrâk, çev. Hüseyin Ziyâî Terbetî. Tahran: Müessese-i Mutâleât ve Tahkîkât-ı Ferhengî, 1372.
- Turgay, Fatma. İşrâkî Felsefeye Misâl Âleminden Bakmak. İstanbul: Dergah Yayınları, 2019.
- Türker, Ömer. İbn Sînâ Felsefesinde Metafizik Bilginin İmkanı Sorunu. İstanbul: İsam Yayınları, 2010.
- Walbridge, John. The Wisdom of the Mystic East Suhrawardi and Platonic Orientalism. New York: State University of New York Press, 2001.
- Yenen, Halide. Sühreverdî Felsefesinde Epistemoloji. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2007.
- Yıldırım, Ramazan. Şehrezûrî’nin Tabiat Felsefesinde Nefs Teorisi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2005.
- Ziyai, Hüseyin. “İşrâkî gelenek”, İslam Felsefesi Tarihi, ed. Seyyid Hüseyin Nasr, Oliver Leamen. terc.Tuncay Başoğlu, Şamil Öcal. İstanbul: Açılım Kitap, 2007.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Din Araştırmaları |
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 15 Aralık 2022 |
| Gönderilme Tarihi | 5 Ağustos 2022 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2022Cilt: 26 Sayı: 3 |
Cumhuriyet İlahiyat Dergisi Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı (CC BY NC) ile lisanslanmıştır.