Öz
It is narrated in the classical sources on tafsīr narrations that Sūrat al-Anʿām was revealed collectively at once at the end of the Meccan period. However, there are asbāb al-nuzūl narrations indicating that some verses of the sūrat were revealed at different times. Similarly, it is emphasized in the narrations that some of its verses are also Medinan. The different narrations lead to a contradiction regarding whether Sūrat al-Anʿām has been revealed at once or gradually over a period of time. It is important to ascertain the nature of the revelation of the Sūrat and consequently to resolve this contradictory circumstance. The purpose of this study is to examine the process of the sūrat’s revelation by evaluating the intra-textual and extra-textual context of Sūrat al-Anʿām. Thus, it is aimed to determine whether the sūrat was revealed gradually over a period of time or at collectively at once. When we talk about the extra-textual context, we’re talking about the historical background that forms around the narrations that claim the sūrat was revealed all at once or in parts throughout time for different reasons. Intra-textual context, on the other hand, refers to textual features that emerge through the structural and content-related characteristics of the Sūrat al-Anʿām. In this manner, both the narrations regarding the revelation of the sūrah and its textual features have been scrutinized. Comparative analysis has been used to evaluate the specific solutions put out by commentators on this matter. Modern commentators have placed significant emphasis on this issue. Related commentators on this topic have focused on the textual integrity of the sūrat, the nature of asbāb al-nuzūl narrations about surah verses, and the technical and content study of the narrations. Based on its sened and the existence of contrary narrations, several commentators have rejected the narratives claiming that it was revealed at once as inauthentic. However, the majority of them have suggested that it is more plausible that the surah was revealed at once. They criticized these narrations for not being included in reliable hadith sources, and they accepted them as later aṣbāb al-nuzūl interpretations that were made in order to explain the meaning of the verse. Additionally, they have attempted to elucidate the issue in light of well-known procedural occurrences such as the postponement of judgment and the recurrence of revelation. The textual integrity of the sūrat has been also considered in this context. Indeed, in Sūrat al-Anʿām, it is seen that are answered the objections of the polytheists against the Prophet and every principle of the religion he preached, and that are rejected their ignorant customs and traditions. It is highly likely that Sūrat al-Anʿām was revealed at once when one considers the textual integrity of the sūrat, which is evident from the first to the last verse, the historical background that runs parallel to it, and the narrations claiming that the sūrat was revealed at once.
Anahtar Kelimeler
Tafsīr Qur’ān Revelation Narration Textuality Sūrat al-Anʿām
Kaynakça
- Abdul-Raof, Hussein. Text Linguistics of Qur’anic Discourse an Analysis. London: Routledge, 2019.
- Âlûsî, Şehâbeddin Mahmûd. Rûhu’l-meʿânî. 30 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâʾi’t-Turâsi’l-ʿArabî, t.y.
- Atraş, Atıyye. “Nuzûlu sûreti’l-En’âm cümleten vâhideten ev nuzûluhâ alâ esbâbi muteferrika dirasâtun ve tahlil”. Mecelletu Câmiati’l-Halîl li’l-buhûs 4/1 (2009), 85-119.
- Beğavî, Ebû Muhammed el-Ferrâ. Me‘âlimu’t-tenzîl. thk. Muhammed ʿAbdullâh en- Nemir vd. 8 Cilt. Riyad: Dâru Taybe, 1409.
- Beyhakî, Ahmed b. Hüseyin. Şu‘abü’l-îmân. nşr. M. Saîd b. Besyûnî Zağlûl. 9 Cilt. Beyrut: Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1421/2000.
- Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail. el-Câmiʿu’s-sahîh. nşr. Muhammed Züheyr b. Nasr. 8 Cilt. b.y.: Dâru Tavki’n-Necât, 2.Basım, 1422/2001.
- Cerrahoğlu, İsmail. “Atâ b. Ebî Rebâh”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 4/35-36. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
- Derveze, Muhammed İzzet. et-Tefsîru’l-hadîs. 9 Cilt. Tunus: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 3. Basım, 2008.
- Ebû Ubeyde Kasım b. Sellâm. Fedâilu’l-Kur’ân. thk. Ahmed b. Abdulvâhid el-Hayyâtî. 2 Cilt. Mağrib: Vizaretu’l- Evkaf ve’ş-Şuuni’l-İslamiyye, 1995.
- İbn Abdilberr, Ebû Ömer Cemâluddîn. et-Temhîd. thk. Yâsir b. İbrahim. 18 Cilt. Kahire: el-Faruku’l-Hadise lit- Tibaati ve’n-Neşr, 1429/2008.
- İbn Âşûr, Muhammed Tâhir b. Âşûr. et-Tahrîr ve’t-tenvîr. 30 Cilt. Tunus: Dâru’t-Tûnisiyye, 1984.
- İbn Ebî Hâtim. Tefsîru’l-Kur’âni’l-‘Azîm. thk. Es‘ad Muhammed et-Tayyib. 10 Cilt. Mekke-Riyad: Mektebetu Nizâr Mustafa el-Bâz, 1997.
- İbn Hacer, Ebu’l-Fazl Şihâbuddîn el-Askalânî. el-Kâfi’ş-şâfi fî tahrîci ehâdîsi’l-Keşşâf. y.y.: b.y., ts.
- İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ’ İmâdüddîn. es-Sîretu’n-nebeviyye. thk. Mustafâ Abdulvâhid. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Maʿrife, 1986.
- İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ’ İmâdüddîn. Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm. 4 Cilt. b.y.: Dâru Turâsi’l-ʿArabî, ts.
- İbn Mâce, Muhammed b. Yezîd. Sünen-i İbn Mâce. nşr. M. Fuad Abdülbaki. 2 Cilt. Kahire: Dâru’l-İhyâi’l-Kutub, 1373/1953.
- İbn Râhûye, İshâk b. Râhûye. Müsned. thk. Merkezu’l-Buhûsi’l-İlmiyye. 4 Cilt. Beyrut: Daru’t-Te’sîl, 1437/2016.
- İbn Teymiyye, Takıyyüddin Ahmed b. Abdülhalim. Câmiu’l-mesâil. thk. Muhammed Aziz Şems. 9 Cilt. Cidde: Dâru Âlemi’l-Fevâid, 2001/1422.
- İbnu’l-Arabî, Ebû Bekr. Ahkâmu’l-Kur’ân. thk. Muhammed Abdulkâdir ‘Atâ. 4 Cilt. Beyrut: Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1488/1988.
- İbnu’s-Salâh, Ebû Amr Takıyyüddîn. Fetâvâ ve mesâʾilü İbni’s-Salâh. thk. Abdülmutî Emîn Kalecî. 2 Cilt. Beyrut: Daru’l-Ma’rife, 1406/1986.
- Kaya, Eyüp Said. “Nûh b. Ebû Meryem”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 33/229-230. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
- Kurtubî, Muhammed b. Ahmed. el-Câmiʿ li ahkâmi’l-Kur’ân. thk. ʿAbdullâh b.ʿAbdulmuhsîn et-Turkî. 24 Cilt. Beyrut: Muʾessesetu’r-Risâle, 2006.
- Mevdûdî, Ebu’l-‘lâ. Tefhîmü’l-Kur’ân. çev. Muhammed Han Kayanî vd. 7 Cilt. İstanbul: İnsan Yayınları, 2005.
- Müslim, Ebu’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc. el-Câmiʿu’s-sahîh. nşr. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. Kahire: y.y., 1374-75/1955-56.
- Nehhâs, Ebû Ca‘fer. Kitâbu’n-Nâsih ve’l-mensûh. thk. Süleyman b. İbrâhim. 3 Cilt. Riyad: Daru’l-‘Âsıma 1430/2009.
- Reşîd Rızâ, Muhammed. Tefsîru’l-menâr. haz. İbrâhîm Şemseddîn. 12 Cilt. Beyrut: Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 3. Basım, 2011.
- Sâbûnî, Muhammed Ali. Safvetü’t-tefâsîr. 3 Cilt. İstanbul: Dersaadet, ty.
- Serinsu, Ahmed Nedim. Kur’an ve Bağlam. İstanbul: Şule Yayınları, 2. Basım, 2012.
- Suyûtî, Ebu’l-Fazl Celâluddîn. ed-Durru’l-mensûr. thk. ʿAbdullâh b. ʿAbdulmuhsin et-Turkî. 17 Cilt. Beyrut:ʿÂlemu’l-Kutub, 2013/1434.
- Suyûtî, Ebu’l-Fazl Celâluddîn. el-İtkân fî ulûmi’l-Kur’ân. haz. Mustafa Dîb el-Bugâ. 2. Cilt. Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 3. Basım, 2006.
- Taberânî Ebu’l-Kâsım. el-Muʿcemu’l-kebîr. thk. Hamdî Abdulmecid es-Selefî. 25 Cilt. Kahire: Mektebetu İbn Teymiyye 2008.
- Taberânî Ebu’l-Kâsım. el-Muʿcemu’s-sağîr. nşr. Şekûr Mahmud el-Hâc Emirî. 2 Cilt. Beyrut: el-Mektebetül- İslâmî, Amman: Mektebetü Ammâr, 1409/1985.
- Taberî, Ebû Ca‛fer Muhammed b. Cerîr. Câmiʿu’l-beyân fî te’vîli âyi’l-Kur’ân. 12 Cilt. Beyrut: Dâru’l- Kütübi’l-‘İlmiyye, 1992.
- Ukaylî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Amr. Kitabu’d-Duʿafâʾi’l-kebîr. nşr. Mâzin b. Muhammed es-Sersevî. 7 Cilt. Beyrut: Daru İbn Abbas, 1429/2008.
- Vâhidî, Ebu’l-Hasan Ali b. Ahmed. Esbâbü’n-nüzûl. thk. İsâm b. Abdulmuhsin el-Humeydân. Demmâm: Darû’l- Islâh, 2. Basım, 1412/1992.
- Zehebî, Şemsuddin Muhammed b. Ahmed. Siyeru a’lâmi’n-nubelâ. thk. Şuayb el-Arnâûd. 25 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 3. Basım, 1405/1985.
- Zerkeşî, Bedreddin. el-Burhân fî ulûmi’l-Kur’ân. thk. Muhammed Ebû’l-Fazl İbrahim. 4 Cilt. Kahire: Mektebetu Dâri’t-Turâs, t.y.
Öz
Klasik tefsir merviyatı konulu kaynaklarda En‘âm sûresinin Mekke döneminin sonlarında tek seferde topluca nazil olduğu rivayet edilmektedir. Bununla birlikte sûrenin bazı âyetlerinin farklı zamanlarda indiğine işaret eden sebeb-i nüzul rivayetleri bulunmaktadır. Aynı şekilde bazı âyetlerinin Medenî olduğu bilgisi de birçok rivayette vurgulanmaktadır. Farklılaşan rivayetler, En‘âm sûresinin tek seferde mi yoksa belirli bir zaman aralığında peyderpey mi nazil olduğu konusunda bir çelişkiyi beraberinde getirmektedir. Sûrenin nüzulünün mahiyetinin tespit edilmesi ve neticede bu çelişkili durumun giderilmesi önem taşımaktadır. Bu makalede, En‘âm sûresinin metin içi ve metin dışı bağlamının değerlendirilmesi ile sûrenin nüzul sürecinin incelenmesi hedeflenmektedir. Böylece sûrenin tek seferde mi yoksa farklı zamanlarda mı nazil olduğunun tespit edilmesi amaçlanmaktadır. Metin dışı bağlam ile kastedilen, sûrenin tek seferde indiğini ya da sûrenin farklı âyetlerinin farklı zamanlarda ve muhtelif sebeplerle indiğini ifade eden rivayetler ekseninde şekillenen tarihî arka plandır. Metin içi bağlam ile kastedilen ise En‘âm sûresinin lafzî ve anlamsal yapısı ile ortaya çıkan metinsel özellikleridir. Bu şekilde sûrenin hem indirilişine dair rivayetler hem de metinsel özellikleri göz önüne alınarak incelenmekte ve özellikle müfessirlerin konu hakkında ortaya koydukları çözüm önerileri karşılaştırmalı bir analizle değerlendirilmektedir. Bu konu üzerinde son dönem müfessirlerinin çok daha fazla durduğu görülmüştür. Rivayetlerin hem teknik hem de içerik analizi, sûre hakkındaki sebeb-i nüzul rivayetlerin mahiyeti, sûrede ortaya çıkan metinsel bütünlük ilgili müfessirlerin bu mevzuda özellikle üzerinde durdukları konular olmuştur. Zira bazı müfessirler tek seferde indirildiğine yönelik rivayetleri hem sened hem de aksi yöndeki rivayetlerden dolayı sahih bulmamıştır. Birçok müfessir ise sûrenin tek seferde nüzulünün mümkün olduğunu iddia etmiştir. Bu görüşlerini delillendirirken de özellikle sebeb-i nüzul rivayetler üzerinde durmuşlardır. Bu rivayetlerin muteber hadis kaynaklarında yer almadığını ayrıca bunların sonradan âyetin anlamını beyan etmek için yapılan esbâb-ı nüzûl yorumlar olduğunu ifade etmişlerdir. Ayrıca hükmün taahhürü ve nüzul tekrarı gibi usule dair konulardan yararlanarak görüşlerini temellendirmeye çalışmışlardır. Sûredeki metinsel bütünlük de bu kapsamda değerlendirilmiştir. Zira En‘âm sûresinde, müşriklerin Hz. Peygamber’e ve onun tebliğ ettiği dinin her bir esasına karşı yaptıkları itirazların cevaplandığı ve câhiliyeye ait uygulamalarının, örf ve âdetlerinin reddedildiği görülmektedir. Sûrenin ilk âyetinden son âyetine kadar görebildiğimiz metinsel bütünlük ve bu paralelde seyreden tarihî arka plan ayrıca sûrenin “tek seferde nazil olduğunu” bildiren rivayetler hep birlikte ele alınınca En‘âm sûresinin tek seferde indirilmiş olması ihtimalinin yüksek olduğu görülmektedir.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Abdul-Raof, Hussein. Text Linguistics of Qur’anic Discourse an Analysis. London: Routledge, 2019.
- Âlûsî, Şehâbeddin Mahmûd. Rûhu’l-meʿânî. 30 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâʾi’t-Turâsi’l-ʿArabî, t.y.
- Atraş, Atıyye. “Nuzûlu sûreti’l-En’âm cümleten vâhideten ev nuzûluhâ alâ esbâbi muteferrika dirasâtun ve tahlil”. Mecelletu Câmiati’l-Halîl li’l-buhûs 4/1 (2009), 85-119.
- Beğavî, Ebû Muhammed el-Ferrâ. Me‘âlimu’t-tenzîl. thk. Muhammed ʿAbdullâh en- Nemir vd. 8 Cilt. Riyad: Dâru Taybe, 1409.
- Beyhakî, Ahmed b. Hüseyin. Şu‘abü’l-îmân. nşr. M. Saîd b. Besyûnî Zağlûl. 9 Cilt. Beyrut: Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1421/2000.
- Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail. el-Câmiʿu’s-sahîh. nşr. Muhammed Züheyr b. Nasr. 8 Cilt. b.y.: Dâru Tavki’n-Necât, 2.Basım, 1422/2001.
- Cerrahoğlu, İsmail. “Atâ b. Ebî Rebâh”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 4/35-36. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
- Derveze, Muhammed İzzet. et-Tefsîru’l-hadîs. 9 Cilt. Tunus: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 3. Basım, 2008.
- Ebû Ubeyde Kasım b. Sellâm. Fedâilu’l-Kur’ân. thk. Ahmed b. Abdulvâhid el-Hayyâtî. 2 Cilt. Mağrib: Vizaretu’l- Evkaf ve’ş-Şuuni’l-İslamiyye, 1995.
- İbn Abdilberr, Ebû Ömer Cemâluddîn. et-Temhîd. thk. Yâsir b. İbrahim. 18 Cilt. Kahire: el-Faruku’l-Hadise lit- Tibaati ve’n-Neşr, 1429/2008.
- İbn Âşûr, Muhammed Tâhir b. Âşûr. et-Tahrîr ve’t-tenvîr. 30 Cilt. Tunus: Dâru’t-Tûnisiyye, 1984.
- İbn Ebî Hâtim. Tefsîru’l-Kur’âni’l-‘Azîm. thk. Es‘ad Muhammed et-Tayyib. 10 Cilt. Mekke-Riyad: Mektebetu Nizâr Mustafa el-Bâz, 1997.
- İbn Hacer, Ebu’l-Fazl Şihâbuddîn el-Askalânî. el-Kâfi’ş-şâfi fî tahrîci ehâdîsi’l-Keşşâf. y.y.: b.y., ts.
- İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ’ İmâdüddîn. es-Sîretu’n-nebeviyye. thk. Mustafâ Abdulvâhid. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Maʿrife, 1986.
- İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ’ İmâdüddîn. Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm. 4 Cilt. b.y.: Dâru Turâsi’l-ʿArabî, ts.
- İbn Mâce, Muhammed b. Yezîd. Sünen-i İbn Mâce. nşr. M. Fuad Abdülbaki. 2 Cilt. Kahire: Dâru’l-İhyâi’l-Kutub, 1373/1953.
- İbn Râhûye, İshâk b. Râhûye. Müsned. thk. Merkezu’l-Buhûsi’l-İlmiyye. 4 Cilt. Beyrut: Daru’t-Te’sîl, 1437/2016.
- İbn Teymiyye, Takıyyüddin Ahmed b. Abdülhalim. Câmiu’l-mesâil. thk. Muhammed Aziz Şems. 9 Cilt. Cidde: Dâru Âlemi’l-Fevâid, 2001/1422.
- İbnu’l-Arabî, Ebû Bekr. Ahkâmu’l-Kur’ân. thk. Muhammed Abdulkâdir ‘Atâ. 4 Cilt. Beyrut: Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1488/1988.
- İbnu’s-Salâh, Ebû Amr Takıyyüddîn. Fetâvâ ve mesâʾilü İbni’s-Salâh. thk. Abdülmutî Emîn Kalecî. 2 Cilt. Beyrut: Daru’l-Ma’rife, 1406/1986.
- Kaya, Eyüp Said. “Nûh b. Ebû Meryem”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 33/229-230. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
- Kurtubî, Muhammed b. Ahmed. el-Câmiʿ li ahkâmi’l-Kur’ân. thk. ʿAbdullâh b.ʿAbdulmuhsîn et-Turkî. 24 Cilt. Beyrut: Muʾessesetu’r-Risâle, 2006.
- Mevdûdî, Ebu’l-‘lâ. Tefhîmü’l-Kur’ân. çev. Muhammed Han Kayanî vd. 7 Cilt. İstanbul: İnsan Yayınları, 2005.
- Müslim, Ebu’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc. el-Câmiʿu’s-sahîh. nşr. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. Kahire: y.y., 1374-75/1955-56.
- Nehhâs, Ebû Ca‘fer. Kitâbu’n-Nâsih ve’l-mensûh. thk. Süleyman b. İbrâhim. 3 Cilt. Riyad: Daru’l-‘Âsıma 1430/2009.
- Reşîd Rızâ, Muhammed. Tefsîru’l-menâr. haz. İbrâhîm Şemseddîn. 12 Cilt. Beyrut: Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 3. Basım, 2011.
- Sâbûnî, Muhammed Ali. Safvetü’t-tefâsîr. 3 Cilt. İstanbul: Dersaadet, ty.
- Serinsu, Ahmed Nedim. Kur’an ve Bağlam. İstanbul: Şule Yayınları, 2. Basım, 2012.
- Suyûtî, Ebu’l-Fazl Celâluddîn. ed-Durru’l-mensûr. thk. ʿAbdullâh b. ʿAbdulmuhsin et-Turkî. 17 Cilt. Beyrut:ʿÂlemu’l-Kutub, 2013/1434.
- Suyûtî, Ebu’l-Fazl Celâluddîn. el-İtkân fî ulûmi’l-Kur’ân. haz. Mustafa Dîb el-Bugâ. 2. Cilt. Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 3. Basım, 2006.
- Taberânî Ebu’l-Kâsım. el-Muʿcemu’l-kebîr. thk. Hamdî Abdulmecid es-Selefî. 25 Cilt. Kahire: Mektebetu İbn Teymiyye 2008.
- Taberânî Ebu’l-Kâsım. el-Muʿcemu’s-sağîr. nşr. Şekûr Mahmud el-Hâc Emirî. 2 Cilt. Beyrut: el-Mektebetül- İslâmî, Amman: Mektebetü Ammâr, 1409/1985.
- Taberî, Ebû Ca‛fer Muhammed b. Cerîr. Câmiʿu’l-beyân fî te’vîli âyi’l-Kur’ân. 12 Cilt. Beyrut: Dâru’l- Kütübi’l-‘İlmiyye, 1992.
- Ukaylî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Amr. Kitabu’d-Duʿafâʾi’l-kebîr. nşr. Mâzin b. Muhammed es-Sersevî. 7 Cilt. Beyrut: Daru İbn Abbas, 1429/2008.
- Vâhidî, Ebu’l-Hasan Ali b. Ahmed. Esbâbü’n-nüzûl. thk. İsâm b. Abdulmuhsin el-Humeydân. Demmâm: Darû’l- Islâh, 2. Basım, 1412/1992.
- Zehebî, Şemsuddin Muhammed b. Ahmed. Siyeru a’lâmi’n-nubelâ. thk. Şuayb el-Arnâûd. 25 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 3. Basım, 1405/1985.
- Zerkeşî, Bedreddin. el-Burhân fî ulûmi’l-Kur’ân. thk. Muhammed Ebû’l-Fazl İbrahim. 4 Cilt. Kahire: Mektebetu Dâri’t-Turâs, t.y.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Tefsir |
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Erken Görünüm Tarihi | 14 Haziran 2024 |
| Yayımlanma Tarihi | 15 Haziran 2024 |
| Gönderilme Tarihi | 8 Şubat 2024 |
| Kabul Tarihi | 9 Mayıs 2024 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2024Cilt: 28 Sayı: 1 |
Cumhuriyet İlahiyat Dergisi Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı (CC BY NC) ile lisanslanmıştır.