Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 2, 157 - 182, 31.12.2022

Fatih Kandemir

https://doi.org/10.33718/tid.1149766

Öz

Anahtar Kelimeler

Psychology of Religion Religion Religiosity Hope Mental Health

Kaynakça

  • Aktaş, Gamze. Epilepsi Hastalarında Psikolojik İyi Oluş ve Umut Düzeyi İlişkisi. İstanbul: İstanbul Okan Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
  • Arslan, Coşkun vd. “Ortaokul Öğrencilerinin Umut Düzeylerinin, Kaygı, Depresyon ve Mükemmeliyetçilik Açısından İncelenmesi”. Eğitim ve Bilim 43/194 (2018), 101-110.
  • Aslan, Özlem vd. “Kanserli Hastalarda Umut”. Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 11/2 (2007), 18-24.
  • Ayten, Ali - Sağır, Zeynep. “Dindarlık, Dinî Başa Çıkma ve Depresyon İlişkisi: Suriyeli Sığınmacılar Üzerine Bir Araştırma”. Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi 47/47 (2014), 5-18.
  • Bahadır, Abdülkerim. İnsanın Anlam Arayışı ve Din. İstanbul: İnsan Yayınları, 2011.
  • Batman, Elif. Yaşamın Zorluklarıyla Başa Çıkmada Kader İnancının Rolü. Adana: Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2008.
  • Baynal, Fatma. “Yetişkinlerde Dindarlık ve Ruh Sağlığı İlişkisinin Çeşitli Değişkenlere Göre İncelenmesi”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 4/1 (2015), 206-231.
  • Buy, Jean Du. “Stages of Religious Development”. The American Journal of Religious Psychology And Education. ed. G. Stanley Hall. 7-29. The Commonwealth Press, 1905.
  • Büyüköztürk, Şener vd. Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi Yayınları, 2014.
  • Chang, Edward C. “A Critical Appraisal and Extension of Hope Theory in Middle-Aged Men and Women: Is It Important to Distinguish Agency and Pathways Components?” Journal of Social and Clinical Psychology 22/2 (2003), 121-143.
  • Coleridge, Ernest H. The Complete Poetical Works of Samuel Taylor Coleridge, Oxford: Clarendon Press, 1912, I/447.
  • Çetin, Miray. Umut Teolojisi. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2016.
  • Çetintulum Huyut, Betül. Dini Yönelim, İntihar ve İntihara Yönelik Tutumlar. Aydın: Adnan Menderes Üniversitesi Sağlık Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2013.
  • Dağcı, Abdullah. Pozitif Psikoloji Bağlamında Umudun Dindarlıkla İlişkisi. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2014.
  • Dağcı, Abdullah. “Üniversite Öğrencilerinin Dindarlık ve Umut Durumlarının Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi”. Türk Din Psikolojisi Dergisi, 2 (2020), 9-38.
  • Dağlı, Bayram - Aypek Arslan, Asuman. “Temsiller Bağlamında Umut Kavramı”. Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, 26/44 (2020), 1-9.
  • Doğan, Mebrure. Acıdan Erdeme Yolculuk: Travma Sonrası Gelişim Psikolojisi ve Din. Bursa: Emin Yayınları, 1. Basım, 2019.
  • Emmons, Robert A. “Duygu ve Din”. çev. Gülüşan Göcen vd. Din ve Maneviyat Psikolojisi: Temel Yaklaşımlar ve İlgi Alanları. ed. Raymond F. Paloutzian - Crystal L. Park. 469-501. Ankara: Phoenix Yayınevi, 2013.
  • Ercan Şahin, Nilay - Üzar Özçetin, Yeter Sinem. “Huzurevinde Yaşayan Yaşlı Bireylerin Yaşam Doyumu ve Umutsuzluk Düzeyi”. Mersin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi 13/2 (2020), 167-176.
  • Fehring, R: J. vd. “Spiritual Well-Being, Religiosity, Hope, Depression, and Other Mood States in Elderly People Coping With Cancer”. Oncology Nursing Forum 24/4 (1997), 663-671.
  • Frankl, Victor. İnsanın Anlam Arayışı. çev. Selçuk Budak. İstanbul: Okyanus Yayınları, 7. Basım, 2012.
  • Fromm, Erich. Umut Devrimi. İstanbul: Payel Yayınları, 3. Basım, 2012.
  • Giacalone, Robert A. vd. “Savunmacılıktan Bilime: İşyeri Maneviyatı Araştırmalarında Yeni Adımlar”. çev. İhsan Çapçıoğlu - Ali Ayten. Din ve Maneviyat Psikolojisi: Yeni Yaklaşımlar ve Uygulama Alanları. ed. Raymond F. Paloutzian - Crystal L. Park. 443-465. Ankara: Phoenix Yayınevi, 2013.
  • Göknar Toledo, Hale. Antonio Buero Vallejo’da Yaşamın Trajik Duygusu. Ankara: Ürün Yayınları, 2004.
  • Greene, S. M. “Levels of Measured Hopelessness in The General Population”. British Journal of Clinical Psychology 1/20 (1981), 11-14.
  • Günay Cır, Kübra. Çocukların ve Ebeveynlerinin Mutluluk ve Umut Düzeylerinin Karşılaştırılması. İstanbul: Üsküdar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
  • Haatainen, Kaisa vd. “Factors Associated with Hopelessness: A Population Study”. International Journal of Social Psychiatry 50/2 (2004), 142-152.
  • Hendricks-Ferguson, Verna. “Relationships of Age and Gender to Hope and Spiritual Well-Being Among Adolescents With Cancer”. Journal of Pediatric Oncology Nursing 23/4 (2006), 189-199.
  • Hillo, Peter C. “Din Psikolojisi ve Maneviyat Araştırmalarında Ölçme: Mevcut Durum ve Değerlendirme”. çev. Abdulvahid Sezen vd. Din ve Maneviyat Psikolojisi: Temel Yaklaşımlar ve İlgi Alanları. ed. Raymond F. Paloutzian - Crystal L. Park. 103-135. Ankara: Phoenix Yayınevi, 2013.
  • Houser, Melissa E. - Welch, Ronald D. “Hope, Religious Behaviors, and Attachment to God: A Trinitarian Perspective”. Journal of Psychology and Theology 41/4 (2013), 281-297.
  • Hökelekli, Hayati. Din Psikolojisi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2005.
  • İmamoğlu, Abdulvahit - Yavuz, Adem. “Üniversite Gençliğinde Dini İnanç ve Umutsuzluk İlişkisi”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8/23 (2011), 205-244.
  • İnanç, Banu Yazgan - Yerlikaya, Esef Ercüment. Kişilik Kuramları. Ankara: Pegem Akademi Yayınları, 2012.
  • Kandemir, Fatih. Dindarlık, Umut ve İyimserlik İlişkisi. Ankara: İlâhiyât Yayınları, 1. Basım, 2020.
  • Kandemir, Fatih. İlâhî Yardım Çığlığı: Rabbim Bana Yardım Et! Ankara: İlâhiyât Yayınları, 1. Basım, 2020.
  • Karaca, Faruk. Din Psikolojisi. Trabzon: Eser Ofset Matbaacılık, 2011.
  • Karaca, Faruk. Dinî Gelişim Teorileri. İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları, 2007.
  • Kartopu, Saffet. “Kaygının Kader Algıları İle İlişkisi: Kahramanmaraş Örneği”. Gümüşhane Üniversitesi Yayınları 2/3 (2013), 238-260.
  • Kızılgeçit, Muhammed. Yalnızlık, Umutsuzluk ve Dindarlık İlişkisi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2011.
  • Kızılgeçit, Muhammed-Yapıcı, Şeyma, "Koronavirüs (Covid-19) Korkusu ve Umut”. Koronavirüs Salgını Sürecinde Vefa. ed. Fatih Kurt. 149-168. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2021.
  • Kımter, Nurten. Dinî İnanç, İbadet ve Dua’nın Umutsuzlukla İlişkisi. İstanbul: Kriter Yayınevi, 2012.
  • King, Pamela Ebstyne vd. “Exploring Religiousness and Hope: Examining the Roles of Spirituality and Social Connections among Salvadoran Youth”. Religions 11/75 (2020), 1-19.
  • Kutsal Kitap: Tevrat, Zebur İncil. İstanbul: Kitabı Mukaddes Şirketi - Yeni Yaşam Yayınları, 2009.
  • Kocaman, Eda Nur. Bir Grup Yetişkinde Umut ve Psikolojik İyi Oluş Arasındaki İlişkinin Farklı Değişkenler Açısından İncelenmesi. İstanbul: İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
  • Köse, Ali - Küçükcan, Talip. Deprem ve Din: Marmara Depremi Üzerine Psiko-Sosyolojik Bir Araştırma. İstanbul: Emre Yayınları, 2006.
  • Köylü, Mustafa. “Teoriden Pratiğe Dini Danışmanlık ve Rehberlik Hizmetleri: Samsun Örneği”. Manevî Danışmanlık ve Rehberlik. ed. Ali Ayten vd. 65-99. İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi, 1. Basım, 2018.
  • Kur’ân-ı Kerîm Meâli. çev. Halil Altuntaş-Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2007.
  • Lassi, Stefano - Mugnaini, Daniele. “Role of Religion and Spirituality on Mental Health and Resilience: There is Enough Evidence”. International Journal of Emergency Mental Health and Human Resilience 17/3 (2015), 661-663.
  • Mardin, Şerif. Din ve İdeoloji. İstanbul: İletişim Yayınları, 2010.
  • Midgley, Mary. Evolution as a Religion: Strange Hopes and Stranger Fears. London and New York: The Taylor & Francis eBooks, 2003.
  • Özarslan, Selim. Günümüz İnanç Problemleri. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, 2012.
  • Park, Crystal L. “Din ve Anlam”. çev. İlker Yenen vd. Din ve Maneviyat Psikolojisi: Yeni Yaklaşımlar ve Uygulama Alanları. ed. Raymond F. Paloutzian - Crystal L. Park. 29-66. Ankara: Phoenix Yayınevi, 2013.
  • Rice, Kenneth G. vd. “Self-Esteem as a Mediator Between Perfectionism and Depression: A Structural Equations Analysis.” Journal of Counseling Psychology 45/3 (1998), 304-314.
  • Saiz, Jesús vd. “Religiosity and Suicide: A Large-Scale International and Individual Analysis Considering the Effects of Different Religious Beliefs”. Journal of Religion and Health 60/4 (2021), 2503-2526.
  • Sevim, Esra. Kemoterapi Alan Kanser Hastalarının Psikolojik Dayanıklılık ve Umut Düzeylerinin İncelenmesi. İstanbul: Okan Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
  • Shamsalinia, Abbas vd. “The Relationship Between Hope and Religious Coping Among Patients With Type 2 Diabetes”. Global Journal of Health Science 8/1 (2016), 208-216.
  • Silberman, Israela. “Dinî Şiddet, Terörizm ve Barış: Bir Anlam Sistem Analizi”. çev. Halil Aydınalp vd. Din ve Maneviyat Psikolojisi: Yeni Yaklaşımlar ve Uygulama Alanları. ed. Raymond F. Paloutzian - Crystal L. Park. 467-505. Ankara: Phoenix Yayınevi, 2013.
  • Slaney, Robert B. - Ashby, Jeffrey S. “Perfectionists: Study of a Criterion Group”. Journal of Counseling & Development 74/4 (1996), 393-398.
  • Slater, Peter - Jones, Lindsay. “Hope”. Encyclopedia of Religion. 4125-4127. New York, San Francisco, San Diego, London, Münih: Macmillan Reference USA: An Imprint of Thomson Gale, A Part of the Thomson Corporation, 2005.
  • Snyder, Charles. The Psychology of Hope: You Can Get There from Here. New York: The Free Press, 1994.
  • Snyder, Charles vd. “The Role of Hope in Cognitive-Behavior Therapies”. Cognitive Therapy and Research, 24/6, (2000), 747-762.
  • Tanaka, Eriko vd. “Hopelessness in A Community Population in Japan”. Journal of Clinical Psychology 52/6 (1996), 609-615.
  • Topuz, İlhan. “Manevi Danışmanlık ve Rehberlik Hizmetlerinde Temel Nitelik ve Yeterlilikler”. Manevî Danışmanlık ve Rehberlik. ed. Ali Ayten vd. 237-257. İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi, 1. Basım, 2018.
  • Vergote, Antoine. Din, İnanç ve İnançsızlık. çev. Veysel Uysal. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 1999.
  • Yanık, Derya. İnfertilite Tedavisi Gören Kadınlarda Pozitif Psikoterapi Temelli Eğitimin Psikolojik İyi Oluş ve Umuda Etkisi. Malatya: İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2021.
  • Yapıcı, Asım. Ruh Sağlığı ve Din: Psiko-Sosyal Uyum ve Dindarlık. Adana: Karahan Kitabevi, 2013.
  • Yapıcı, Şeyma. Covid-19 Korkusu ve Umut (Ordu İli Örneği). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2022.
  • Yılmaz, Sema. “Bibliyoterapinin Hastalara Manevi Bakım Yöntemi Olarak Uygulanması (Sivas Devlet Hastanesi Örneği)”. Manevî Danışmanlık ve Rehberlik. ed. Ali Ayten vd. 459-479. İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi, 1. Basım, 2018.
  • Zafer, Cem. “Cinsiyet ve Ekonomik Gelir Düzeyine Göre Üniversite Öğrencilerin Umutsuzluk Düzeylerinin Tespiti”. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 1/1 (2019), 307-324.

Some Socio-Demographic Variables Predicting Hope and the Relationship between Religiosity and Hope

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 2, 157 - 182, 31.12.2022

Fatih Kandemir

https://doi.org/10.33718/tid.1149766

Öz

The aim of this study is to examine the relationships between hope and religiosity. As it is known, hope has an existential value for man. Because hope, which mediates the individual's recovery from negative life events without injury or minimal damage, can be affected by many variables. In this context, hope can be affected not only by psycho-social variables such as optimism and patience, but also by socio-demographic variables such as age, gender, marital status, socio-economic level and perfectionism personality traits. Another variable that can influence hope is religiosity, which has a psycho-theological origin.Because religiosity is an important source of motivation that feeds hope by its nature.This situation is thought to have important outcomes in terms of the mental health of the religious individual. This is one of the two main points of departure of this work. Another is to provide an awareness to the professionals who provide services to individuals with mental health problems that they can benefit from the power of their clients' religious beliefs so that these services can produce more effective results.In this context, the study was carried out by using the data of the researches that examined the relationships between the relevant variables. The results of the study show that, in general, the level of hope increases in parallel with the religiosity levels of individuals, which reflects positively on their mental health.

Anahtar Kelimeler

Psychology of Religion Religion Religiosity Hope Mental Health

Kaynakça

  • Aktaş, Gamze. Epilepsi Hastalarında Psikolojik İyi Oluş ve Umut Düzeyi İlişkisi. İstanbul: İstanbul Okan Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
  • Arslan, Coşkun vd. “Ortaokul Öğrencilerinin Umut Düzeylerinin, Kaygı, Depresyon ve Mükemmeliyetçilik Açısından İncelenmesi”. Eğitim ve Bilim 43/194 (2018), 101-110.
  • Aslan, Özlem vd. “Kanserli Hastalarda Umut”. Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 11/2 (2007), 18-24.
  • Ayten, Ali - Sağır, Zeynep. “Dindarlık, Dinî Başa Çıkma ve Depresyon İlişkisi: Suriyeli Sığınmacılar Üzerine Bir Araştırma”. Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi 47/47 (2014), 5-18.
  • Bahadır, Abdülkerim. İnsanın Anlam Arayışı ve Din. İstanbul: İnsan Yayınları, 2011.
  • Batman, Elif. Yaşamın Zorluklarıyla Başa Çıkmada Kader İnancının Rolü. Adana: Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2008.
  • Baynal, Fatma. “Yetişkinlerde Dindarlık ve Ruh Sağlığı İlişkisinin Çeşitli Değişkenlere Göre İncelenmesi”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 4/1 (2015), 206-231.
  • Buy, Jean Du. “Stages of Religious Development”. The American Journal of Religious Psychology And Education. ed. G. Stanley Hall. 7-29. The Commonwealth Press, 1905.
  • Büyüköztürk, Şener vd. Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi Yayınları, 2014.
  • Chang, Edward C. “A Critical Appraisal and Extension of Hope Theory in Middle-Aged Men and Women: Is It Important to Distinguish Agency and Pathways Components?” Journal of Social and Clinical Psychology 22/2 (2003), 121-143.
  • Coleridge, Ernest H. The Complete Poetical Works of Samuel Taylor Coleridge, Oxford: Clarendon Press, 1912, I/447.
  • Çetin, Miray. Umut Teolojisi. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2016.
  • Çetintulum Huyut, Betül. Dini Yönelim, İntihar ve İntihara Yönelik Tutumlar. Aydın: Adnan Menderes Üniversitesi Sağlık Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2013.
  • Dağcı, Abdullah. Pozitif Psikoloji Bağlamında Umudun Dindarlıkla İlişkisi. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2014.
  • Dağcı, Abdullah. “Üniversite Öğrencilerinin Dindarlık ve Umut Durumlarının Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi”. Türk Din Psikolojisi Dergisi, 2 (2020), 9-38.
  • Dağlı, Bayram - Aypek Arslan, Asuman. “Temsiller Bağlamında Umut Kavramı”. Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, 26/44 (2020), 1-9.
  • Doğan, Mebrure. Acıdan Erdeme Yolculuk: Travma Sonrası Gelişim Psikolojisi ve Din. Bursa: Emin Yayınları, 1. Basım, 2019.
  • Emmons, Robert A. “Duygu ve Din”. çev. Gülüşan Göcen vd. Din ve Maneviyat Psikolojisi: Temel Yaklaşımlar ve İlgi Alanları. ed. Raymond F. Paloutzian - Crystal L. Park. 469-501. Ankara: Phoenix Yayınevi, 2013.
  • Ercan Şahin, Nilay - Üzar Özçetin, Yeter Sinem. “Huzurevinde Yaşayan Yaşlı Bireylerin Yaşam Doyumu ve Umutsuzluk Düzeyi”. Mersin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi 13/2 (2020), 167-176.
  • Fehring, R: J. vd. “Spiritual Well-Being, Religiosity, Hope, Depression, and Other Mood States in Elderly People Coping With Cancer”. Oncology Nursing Forum 24/4 (1997), 663-671.
  • Frankl, Victor. İnsanın Anlam Arayışı. çev. Selçuk Budak. İstanbul: Okyanus Yayınları, 7. Basım, 2012.
  • Fromm, Erich. Umut Devrimi. İstanbul: Payel Yayınları, 3. Basım, 2012.
  • Giacalone, Robert A. vd. “Savunmacılıktan Bilime: İşyeri Maneviyatı Araştırmalarında Yeni Adımlar”. çev. İhsan Çapçıoğlu - Ali Ayten. Din ve Maneviyat Psikolojisi: Yeni Yaklaşımlar ve Uygulama Alanları. ed. Raymond F. Paloutzian - Crystal L. Park. 443-465. Ankara: Phoenix Yayınevi, 2013.
  • Göknar Toledo, Hale. Antonio Buero Vallejo’da Yaşamın Trajik Duygusu. Ankara: Ürün Yayınları, 2004.
  • Greene, S. M. “Levels of Measured Hopelessness in The General Population”. British Journal of Clinical Psychology 1/20 (1981), 11-14.
  • Günay Cır, Kübra. Çocukların ve Ebeveynlerinin Mutluluk ve Umut Düzeylerinin Karşılaştırılması. İstanbul: Üsküdar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
  • Haatainen, Kaisa vd. “Factors Associated with Hopelessness: A Population Study”. International Journal of Social Psychiatry 50/2 (2004), 142-152.
  • Hendricks-Ferguson, Verna. “Relationships of Age and Gender to Hope and Spiritual Well-Being Among Adolescents With Cancer”. Journal of Pediatric Oncology Nursing 23/4 (2006), 189-199.
  • Hillo, Peter C. “Din Psikolojisi ve Maneviyat Araştırmalarında Ölçme: Mevcut Durum ve Değerlendirme”. çev. Abdulvahid Sezen vd. Din ve Maneviyat Psikolojisi: Temel Yaklaşımlar ve İlgi Alanları. ed. Raymond F. Paloutzian - Crystal L. Park. 103-135. Ankara: Phoenix Yayınevi, 2013.
  • Houser, Melissa E. - Welch, Ronald D. “Hope, Religious Behaviors, and Attachment to God: A Trinitarian Perspective”. Journal of Psychology and Theology 41/4 (2013), 281-297.
  • Hökelekli, Hayati. Din Psikolojisi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2005.
  • İmamoğlu, Abdulvahit - Yavuz, Adem. “Üniversite Gençliğinde Dini İnanç ve Umutsuzluk İlişkisi”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8/23 (2011), 205-244.
  • İnanç, Banu Yazgan - Yerlikaya, Esef Ercüment. Kişilik Kuramları. Ankara: Pegem Akademi Yayınları, 2012.
  • Kandemir, Fatih. Dindarlık, Umut ve İyimserlik İlişkisi. Ankara: İlâhiyât Yayınları, 1. Basım, 2020.
  • Kandemir, Fatih. İlâhî Yardım Çığlığı: Rabbim Bana Yardım Et! Ankara: İlâhiyât Yayınları, 1. Basım, 2020.
  • Karaca, Faruk. Din Psikolojisi. Trabzon: Eser Ofset Matbaacılık, 2011.
  • Karaca, Faruk. Dinî Gelişim Teorileri. İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları, 2007.
  • Kartopu, Saffet. “Kaygının Kader Algıları İle İlişkisi: Kahramanmaraş Örneği”. Gümüşhane Üniversitesi Yayınları 2/3 (2013), 238-260.
  • Kızılgeçit, Muhammed. Yalnızlık, Umutsuzluk ve Dindarlık İlişkisi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2011.
  • Kızılgeçit, Muhammed-Yapıcı, Şeyma, "Koronavirüs (Covid-19) Korkusu ve Umut”. Koronavirüs Salgını Sürecinde Vefa. ed. Fatih Kurt. 149-168. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2021.
  • Kımter, Nurten. Dinî İnanç, İbadet ve Dua’nın Umutsuzlukla İlişkisi. İstanbul: Kriter Yayınevi, 2012.
  • King, Pamela Ebstyne vd. “Exploring Religiousness and Hope: Examining the Roles of Spirituality and Social Connections among Salvadoran Youth”. Religions 11/75 (2020), 1-19.
  • Kutsal Kitap: Tevrat, Zebur İncil. İstanbul: Kitabı Mukaddes Şirketi - Yeni Yaşam Yayınları, 2009.
  • Kocaman, Eda Nur. Bir Grup Yetişkinde Umut ve Psikolojik İyi Oluş Arasındaki İlişkinin Farklı Değişkenler Açısından İncelenmesi. İstanbul: İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
  • Köse, Ali - Küçükcan, Talip. Deprem ve Din: Marmara Depremi Üzerine Psiko-Sosyolojik Bir Araştırma. İstanbul: Emre Yayınları, 2006.
  • Köylü, Mustafa. “Teoriden Pratiğe Dini Danışmanlık ve Rehberlik Hizmetleri: Samsun Örneği”. Manevî Danışmanlık ve Rehberlik. ed. Ali Ayten vd. 65-99. İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi, 1. Basım, 2018.
  • Kur’ân-ı Kerîm Meâli. çev. Halil Altuntaş-Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2007.
  • Lassi, Stefano - Mugnaini, Daniele. “Role of Religion and Spirituality on Mental Health and Resilience: There is Enough Evidence”. International Journal of Emergency Mental Health and Human Resilience 17/3 (2015), 661-663.
  • Mardin, Şerif. Din ve İdeoloji. İstanbul: İletişim Yayınları, 2010.
  • Midgley, Mary. Evolution as a Religion: Strange Hopes and Stranger Fears. London and New York: The Taylor & Francis eBooks, 2003.
  • Özarslan, Selim. Günümüz İnanç Problemleri. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, 2012.
  • Park, Crystal L. “Din ve Anlam”. çev. İlker Yenen vd. Din ve Maneviyat Psikolojisi: Yeni Yaklaşımlar ve Uygulama Alanları. ed. Raymond F. Paloutzian - Crystal L. Park. 29-66. Ankara: Phoenix Yayınevi, 2013.
  • Rice, Kenneth G. vd. “Self-Esteem as a Mediator Between Perfectionism and Depression: A Structural Equations Analysis.” Journal of Counseling Psychology 45/3 (1998), 304-314.
  • Saiz, Jesús vd. “Religiosity and Suicide: A Large-Scale International and Individual Analysis Considering the Effects of Different Religious Beliefs”. Journal of Religion and Health 60/4 (2021), 2503-2526.
  • Sevim, Esra. Kemoterapi Alan Kanser Hastalarının Psikolojik Dayanıklılık ve Umut Düzeylerinin İncelenmesi. İstanbul: Okan Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
  • Shamsalinia, Abbas vd. “The Relationship Between Hope and Religious Coping Among Patients With Type 2 Diabetes”. Global Journal of Health Science 8/1 (2016), 208-216.
  • Silberman, Israela. “Dinî Şiddet, Terörizm ve Barış: Bir Anlam Sistem Analizi”. çev. Halil Aydınalp vd. Din ve Maneviyat Psikolojisi: Yeni Yaklaşımlar ve Uygulama Alanları. ed. Raymond F. Paloutzian - Crystal L. Park. 467-505. Ankara: Phoenix Yayınevi, 2013.
  • Slaney, Robert B. - Ashby, Jeffrey S. “Perfectionists: Study of a Criterion Group”. Journal of Counseling & Development 74/4 (1996), 393-398.
  • Slater, Peter - Jones, Lindsay. “Hope”. Encyclopedia of Religion. 4125-4127. New York, San Francisco, San Diego, London, Münih: Macmillan Reference USA: An Imprint of Thomson Gale, A Part of the Thomson Corporation, 2005.
  • Snyder, Charles. The Psychology of Hope: You Can Get There from Here. New York: The Free Press, 1994.
  • Snyder, Charles vd. “The Role of Hope in Cognitive-Behavior Therapies”. Cognitive Therapy and Research, 24/6, (2000), 747-762.
  • Tanaka, Eriko vd. “Hopelessness in A Community Population in Japan”. Journal of Clinical Psychology 52/6 (1996), 609-615.
  • Topuz, İlhan. “Manevi Danışmanlık ve Rehberlik Hizmetlerinde Temel Nitelik ve Yeterlilikler”. Manevî Danışmanlık ve Rehberlik. ed. Ali Ayten vd. 237-257. İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi, 1. Basım, 2018.
  • Vergote, Antoine. Din, İnanç ve İnançsızlık. çev. Veysel Uysal. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 1999.
  • Yanık, Derya. İnfertilite Tedavisi Gören Kadınlarda Pozitif Psikoterapi Temelli Eğitimin Psikolojik İyi Oluş ve Umuda Etkisi. Malatya: İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2021.
  • Yapıcı, Asım. Ruh Sağlığı ve Din: Psiko-Sosyal Uyum ve Dindarlık. Adana: Karahan Kitabevi, 2013.
  • Yapıcı, Şeyma. Covid-19 Korkusu ve Umut (Ordu İli Örneği). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2022.
  • Yılmaz, Sema. “Bibliyoterapinin Hastalara Manevi Bakım Yöntemi Olarak Uygulanması (Sivas Devlet Hastanesi Örneği)”. Manevî Danışmanlık ve Rehberlik. ed. Ali Ayten vd. 459-479. İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi, 1. Basım, 2018.
  • Zafer, Cem. “Cinsiyet ve Ekonomik Gelir Düzeyine Göre Üniversite Öğrencilerin Umutsuzluk Düzeylerinin Tespiti”. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 1/1 (2019), 307-324.

Umudu Yordayan Bazı Sosyo-Demografik Değişkenler ve Dindarlık-Umut İlişkisi

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 2, 157 - 182, 31.12.2022

Fatih Kandemir

https://doi.org/10.33718/tid.1149766

Öz

Bu çalışmanın amacı, umut ve dindarlık arasındaki ilişkileri incelemektir. Umut, insan için varoluşsal bir değere sahiptir. Zira bireyin, karşılaştığı olumsuz yaşam olaylarından yara almadan ya da minimum hasarla kurtulmasına aracılık eden umut, birçok değişkenden etkilenebilmektedir. Bu bağlamda umut, sadece iyimserlik, sabır gibi psiko-sosyal değişkenlerden değil aynı zamanda yaş, cinsiyet, medenî durum, sosyo-ekonomik düzey ve mükemmeliyetçilik kişilik özellikleri gibi sosyo-demografik değişkenlerden de etkilenebilmektedir. Umudu etkileyebilen bir diğer değişken ise psiko-teolojik kökene sahip olan dindarlıktır. Çünkü dindarlık, doğası itibarıyla umudu besleyen önemli bir motivasyon kaynağıdır. Bu durumun, dindar bireyin ruh sağlığı açısından önemli çıktılarının olduğu düşünülmektedir. Bu çalışmanın iki temel hareket noktasından birisi budur. Bir diğeri ise, ruh sağlığı bozulmuş olan bireylere hizmet veren uzmanlara, bu hizmetlerinin daha etkin sonuçlar üretebilmesi için, danışanlarının dinî inançlarının bu gücünden yararlanabilecekleri konusunda bir farkındalık sağlamaktır. Bu bağlamda çalışma, ilgili değişkenler arasındaki ilişkileri incelemiş olan araştırmaların verilerinden yararlanılarak yürütülmüştür. Çalışma sonuçları, genel olarak, bireylerin dindarlık düzeylerine paralel olarak umut düzeylerinin de yükseldiğini bunun ise onların ruh sağlıklarına olumlu yansıdığını göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Din Psikolojisi Din Dindarlık Umut Ruh Sağlığı Psychology of Religion Religion Religiosity Hope Mental Health

Kaynakça

  • Aktaş, Gamze. Epilepsi Hastalarında Psikolojik İyi Oluş ve Umut Düzeyi İlişkisi. İstanbul: İstanbul Okan Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
  • Arslan, Coşkun vd. “Ortaokul Öğrencilerinin Umut Düzeylerinin, Kaygı, Depresyon ve Mükemmeliyetçilik Açısından İncelenmesi”. Eğitim ve Bilim 43/194 (2018), 101-110.
  • Aslan, Özlem vd. “Kanserli Hastalarda Umut”. Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 11/2 (2007), 18-24.
  • Ayten, Ali - Sağır, Zeynep. “Dindarlık, Dinî Başa Çıkma ve Depresyon İlişkisi: Suriyeli Sığınmacılar Üzerine Bir Araştırma”. Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi 47/47 (2014), 5-18.
  • Bahadır, Abdülkerim. İnsanın Anlam Arayışı ve Din. İstanbul: İnsan Yayınları, 2011.
  • Batman, Elif. Yaşamın Zorluklarıyla Başa Çıkmada Kader İnancının Rolü. Adana: Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2008.
  • Baynal, Fatma. “Yetişkinlerde Dindarlık ve Ruh Sağlığı İlişkisinin Çeşitli Değişkenlere Göre İncelenmesi”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 4/1 (2015), 206-231.
  • Buy, Jean Du. “Stages of Religious Development”. The American Journal of Religious Psychology And Education. ed. G. Stanley Hall. 7-29. The Commonwealth Press, 1905.
  • Büyüköztürk, Şener vd. Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi Yayınları, 2014.
  • Chang, Edward C. “A Critical Appraisal and Extension of Hope Theory in Middle-Aged Men and Women: Is It Important to Distinguish Agency and Pathways Components?” Journal of Social and Clinical Psychology 22/2 (2003), 121-143.
  • Coleridge, Ernest H. The Complete Poetical Works of Samuel Taylor Coleridge, Oxford: Clarendon Press, 1912, I/447.
  • Çetin, Miray. Umut Teolojisi. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2016.
  • Çetintulum Huyut, Betül. Dini Yönelim, İntihar ve İntihara Yönelik Tutumlar. Aydın: Adnan Menderes Üniversitesi Sağlık Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2013.
  • Dağcı, Abdullah. Pozitif Psikoloji Bağlamında Umudun Dindarlıkla İlişkisi. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2014.
  • Dağcı, Abdullah. “Üniversite Öğrencilerinin Dindarlık ve Umut Durumlarının Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi”. Türk Din Psikolojisi Dergisi, 2 (2020), 9-38.
  • Dağlı, Bayram - Aypek Arslan, Asuman. “Temsiller Bağlamında Umut Kavramı”. Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, 26/44 (2020), 1-9.
  • Doğan, Mebrure. Acıdan Erdeme Yolculuk: Travma Sonrası Gelişim Psikolojisi ve Din. Bursa: Emin Yayınları, 1. Basım, 2019.
  • Emmons, Robert A. “Duygu ve Din”. çev. Gülüşan Göcen vd. Din ve Maneviyat Psikolojisi: Temel Yaklaşımlar ve İlgi Alanları. ed. Raymond F. Paloutzian - Crystal L. Park. 469-501. Ankara: Phoenix Yayınevi, 2013.
  • Ercan Şahin, Nilay - Üzar Özçetin, Yeter Sinem. “Huzurevinde Yaşayan Yaşlı Bireylerin Yaşam Doyumu ve Umutsuzluk Düzeyi”. Mersin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi 13/2 (2020), 167-176.
  • Fehring, R: J. vd. “Spiritual Well-Being, Religiosity, Hope, Depression, and Other Mood States in Elderly People Coping With Cancer”. Oncology Nursing Forum 24/4 (1997), 663-671.
  • Frankl, Victor. İnsanın Anlam Arayışı. çev. Selçuk Budak. İstanbul: Okyanus Yayınları, 7. Basım, 2012.
  • Fromm, Erich. Umut Devrimi. İstanbul: Payel Yayınları, 3. Basım, 2012.
  • Giacalone, Robert A. vd. “Savunmacılıktan Bilime: İşyeri Maneviyatı Araştırmalarında Yeni Adımlar”. çev. İhsan Çapçıoğlu - Ali Ayten. Din ve Maneviyat Psikolojisi: Yeni Yaklaşımlar ve Uygulama Alanları. ed. Raymond F. Paloutzian - Crystal L. Park. 443-465. Ankara: Phoenix Yayınevi, 2013.
  • Göknar Toledo, Hale. Antonio Buero Vallejo’da Yaşamın Trajik Duygusu. Ankara: Ürün Yayınları, 2004.
  • Greene, S. M. “Levels of Measured Hopelessness in The General Population”. British Journal of Clinical Psychology 1/20 (1981), 11-14.
  • Günay Cır, Kübra. Çocukların ve Ebeveynlerinin Mutluluk ve Umut Düzeylerinin Karşılaştırılması. İstanbul: Üsküdar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
  • Haatainen, Kaisa vd. “Factors Associated with Hopelessness: A Population Study”. International Journal of Social Psychiatry 50/2 (2004), 142-152.
  • Hendricks-Ferguson, Verna. “Relationships of Age and Gender to Hope and Spiritual Well-Being Among Adolescents With Cancer”. Journal of Pediatric Oncology Nursing 23/4 (2006), 189-199.
  • Hillo, Peter C. “Din Psikolojisi ve Maneviyat Araştırmalarında Ölçme: Mevcut Durum ve Değerlendirme”. çev. Abdulvahid Sezen vd. Din ve Maneviyat Psikolojisi: Temel Yaklaşımlar ve İlgi Alanları. ed. Raymond F. Paloutzian - Crystal L. Park. 103-135. Ankara: Phoenix Yayınevi, 2013.
  • Houser, Melissa E. - Welch, Ronald D. “Hope, Religious Behaviors, and Attachment to God: A Trinitarian Perspective”. Journal of Psychology and Theology 41/4 (2013), 281-297.
  • Hökelekli, Hayati. Din Psikolojisi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2005.
  • İmamoğlu, Abdulvahit - Yavuz, Adem. “Üniversite Gençliğinde Dini İnanç ve Umutsuzluk İlişkisi”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8/23 (2011), 205-244.
  • İnanç, Banu Yazgan - Yerlikaya, Esef Ercüment. Kişilik Kuramları. Ankara: Pegem Akademi Yayınları, 2012.
  • Kandemir, Fatih. Dindarlık, Umut ve İyimserlik İlişkisi. Ankara: İlâhiyât Yayınları, 1. Basım, 2020.
  • Kandemir, Fatih. İlâhî Yardım Çığlığı: Rabbim Bana Yardım Et! Ankara: İlâhiyât Yayınları, 1. Basım, 2020.
  • Karaca, Faruk. Din Psikolojisi. Trabzon: Eser Ofset Matbaacılık, 2011.
  • Karaca, Faruk. Dinî Gelişim Teorileri. İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları, 2007.
  • Kartopu, Saffet. “Kaygının Kader Algıları İle İlişkisi: Kahramanmaraş Örneği”. Gümüşhane Üniversitesi Yayınları 2/3 (2013), 238-260.
  • Kızılgeçit, Muhammed. Yalnızlık, Umutsuzluk ve Dindarlık İlişkisi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2011.
  • Kızılgeçit, Muhammed-Yapıcı, Şeyma, "Koronavirüs (Covid-19) Korkusu ve Umut”. Koronavirüs Salgını Sürecinde Vefa. ed. Fatih Kurt. 149-168. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2021.
  • Kımter, Nurten. Dinî İnanç, İbadet ve Dua’nın Umutsuzlukla İlişkisi. İstanbul: Kriter Yayınevi, 2012.
  • King, Pamela Ebstyne vd. “Exploring Religiousness and Hope: Examining the Roles of Spirituality and Social Connections among Salvadoran Youth”. Religions 11/75 (2020), 1-19.
  • Kutsal Kitap: Tevrat, Zebur İncil. İstanbul: Kitabı Mukaddes Şirketi - Yeni Yaşam Yayınları, 2009.
  • Kocaman, Eda Nur. Bir Grup Yetişkinde Umut ve Psikolojik İyi Oluş Arasındaki İlişkinin Farklı Değişkenler Açısından İncelenmesi. İstanbul: İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
  • Köse, Ali - Küçükcan, Talip. Deprem ve Din: Marmara Depremi Üzerine Psiko-Sosyolojik Bir Araştırma. İstanbul: Emre Yayınları, 2006.
  • Köylü, Mustafa. “Teoriden Pratiğe Dini Danışmanlık ve Rehberlik Hizmetleri: Samsun Örneği”. Manevî Danışmanlık ve Rehberlik. ed. Ali Ayten vd. 65-99. İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi, 1. Basım, 2018.
  • Kur’ân-ı Kerîm Meâli. çev. Halil Altuntaş-Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2007.
  • Lassi, Stefano - Mugnaini, Daniele. “Role of Religion and Spirituality on Mental Health and Resilience: There is Enough Evidence”. International Journal of Emergency Mental Health and Human Resilience 17/3 (2015), 661-663.
  • Mardin, Şerif. Din ve İdeoloji. İstanbul: İletişim Yayınları, 2010.
  • Midgley, Mary. Evolution as a Religion: Strange Hopes and Stranger Fears. London and New York: The Taylor & Francis eBooks, 2003.
  • Özarslan, Selim. Günümüz İnanç Problemleri. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, 2012.
  • Park, Crystal L. “Din ve Anlam”. çev. İlker Yenen vd. Din ve Maneviyat Psikolojisi: Yeni Yaklaşımlar ve Uygulama Alanları. ed. Raymond F. Paloutzian - Crystal L. Park. 29-66. Ankara: Phoenix Yayınevi, 2013.
  • Rice, Kenneth G. vd. “Self-Esteem as a Mediator Between Perfectionism and Depression: A Structural Equations Analysis.” Journal of Counseling Psychology 45/3 (1998), 304-314.
  • Saiz, Jesús vd. “Religiosity and Suicide: A Large-Scale International and Individual Analysis Considering the Effects of Different Religious Beliefs”. Journal of Religion and Health 60/4 (2021), 2503-2526.
  • Sevim, Esra. Kemoterapi Alan Kanser Hastalarının Psikolojik Dayanıklılık ve Umut Düzeylerinin İncelenmesi. İstanbul: Okan Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
  • Shamsalinia, Abbas vd. “The Relationship Between Hope and Religious Coping Among Patients With Type 2 Diabetes”. Global Journal of Health Science 8/1 (2016), 208-216.
  • Silberman, Israela. “Dinî Şiddet, Terörizm ve Barış: Bir Anlam Sistem Analizi”. çev. Halil Aydınalp vd. Din ve Maneviyat Psikolojisi: Yeni Yaklaşımlar ve Uygulama Alanları. ed. Raymond F. Paloutzian - Crystal L. Park. 467-505. Ankara: Phoenix Yayınevi, 2013.
  • Slaney, Robert B. - Ashby, Jeffrey S. “Perfectionists: Study of a Criterion Group”. Journal of Counseling & Development 74/4 (1996), 393-398.
  • Slater, Peter - Jones, Lindsay. “Hope”. Encyclopedia of Religion. 4125-4127. New York, San Francisco, San Diego, London, Münih: Macmillan Reference USA: An Imprint of Thomson Gale, A Part of the Thomson Corporation, 2005.
  • Snyder, Charles. The Psychology of Hope: You Can Get There from Here. New York: The Free Press, 1994.
  • Snyder, Charles vd. “The Role of Hope in Cognitive-Behavior Therapies”. Cognitive Therapy and Research, 24/6, (2000), 747-762.
  • Tanaka, Eriko vd. “Hopelessness in A Community Population in Japan”. Journal of Clinical Psychology 52/6 (1996), 609-615.
  • Topuz, İlhan. “Manevi Danışmanlık ve Rehberlik Hizmetlerinde Temel Nitelik ve Yeterlilikler”. Manevî Danışmanlık ve Rehberlik. ed. Ali Ayten vd. 237-257. İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi, 1. Basım, 2018.
  • Vergote, Antoine. Din, İnanç ve İnançsızlık. çev. Veysel Uysal. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 1999.
  • Yanık, Derya. İnfertilite Tedavisi Gören Kadınlarda Pozitif Psikoterapi Temelli Eğitimin Psikolojik İyi Oluş ve Umuda Etkisi. Malatya: İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2021.
  • Yapıcı, Asım. Ruh Sağlığı ve Din: Psiko-Sosyal Uyum ve Dindarlık. Adana: Karahan Kitabevi, 2013.
  • Yapıcı, Şeyma. Covid-19 Korkusu ve Umut (Ordu İli Örneği). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2022.
  • Yılmaz, Sema. “Bibliyoterapinin Hastalara Manevi Bakım Yöntemi Olarak Uygulanması (Sivas Devlet Hastanesi Örneği)”. Manevî Danışmanlık ve Rehberlik. ed. Ali Ayten vd. 459-479. İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi, 1. Basım, 2018.
  • Zafer, Cem. “Cinsiyet ve Ekonomik Gelir Düzeyine Göre Üniversite Öğrencilerin Umutsuzluk Düzeylerinin Tespiti”. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 1/1 (2019), 307-324.
Toplam 69 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Din Araştırmaları
Bölüm Araştırma Makalesi
Yazarlar

Fatih Kandemir 0000-0002-4988-2716

Yayımlanma Tarihi 31 Aralık 2022
Gönderilme Tarihi 27 Temmuz 2022
Yayımlandığı Sayı Yıl 2022 Cilt: 9 Sayı: 2

Kaynak Göster

ISNAD Kandemir, Fatih. “Umudu Yordayan Bazı Sosyo-Demografik Değişkenler Ve Dindarlık-Umut İlişkisi”. Trabzon İlahiyat Dergisi 9/2 (Aralık 2022), 157-182. https://doi.org/10.33718/tid.1149766.
 Kapak Resmi İndir

Trabzon İlahiyat Dergisi Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı (CC BY NC) ile lisanslanmıştır.