Öz
Klasik İslâm hukuku doktrininde evlilik içerisinde doğan çocuğun nesebini reddetmenin iki yolu vardır. Birincisi, liân/mülâane olarak isimlendirilen yöntemdir. Terim olarak liân/mülâane, kocanın karısını zina ile suçlaması (kazif) sonucu açtığı redd-i nesep davası üzerine karı-kocanın mahkemede özel olarak yeminleşmeleri anlamına gelmektedir. İkincisi ise çocuğun nesebinin kocaya ilhakını/nisbetini imkânsız kılan; “kadının nikâhtan önce başkasından hamile kaldığının kesin olarak bilinmesi veya nikâh akdinin üzerinden altı ay geçmeden doğumun olması”, “kocanın biyolojik ve fizyolojik kusurlarından dolayı çocuk sahibi olamayacağının anlaşılması” ve “karı-koca arasında cinsel ilişkinin imkânsız olması” gibi durumlarda söz konusu olmaktadır. Bu gibi durumlarda koca liân uygulamasına gerek olmaksızın redd-i nesep davası açma hakkına sahiptir.
Günümüzde ise bilim ve teknolojinin gelişmesi ile nesebin sübût ve nefyi/reddi ile ilgili hukuk davalarında DNA parmak izi testi de bir ispat vasıtası olarak kullanılmaktadır.
DNA parmak izi, ana-babadan kalıtım (genetik) yoluyla çocuğa aktarılan, her ferdin özel olarak biyolojik kimliğine delalet eden ve belirli bilimsel kurallar çerçevesinde bilinmesi mümkün olan genetik iz/özellik/şifre olarak tanımlanmaktadır.
Her insanın fizyolojik yapısında (fenotip) benzerlikler olduğu gibi farklılıklar da vardır. Yine aynı şekilde her insanın biyolojik ve genetik yapısı (genotip) büyük oranda birbirine benzemekle birlikte aralarında bazı farklılıklar da bulunmaktadır. Nitekim bugün fizyolojik olarak birbirine çok benzer görünen insanların, “parmak izi, ses izi, koku izi ve DNA parmak izi” gibi biyolojik ve genetik özellikler açısından diğer insanlardan farklı olduğu bilimsel olarak ispatlanmıştır.
Diğer taraftan nesebin sübûtu veya nefyi/reddi, verâset (miras), velâyet, nikâh (evlenme yasağı), hıdâne (himaye ve terbiye hakkı), nafaka hakkı, âkile, şahitlik vs. gibi birçok fıkhî/hukuki meseleyi yakından ilgilendirmektedir.
Bundan dolayıdır ki İslâm hukukunda, evlilik içerisinde doğan çocuğun zina mahsulü olduğu veya evlilik öncesine ait olduğu yönünde kesin bir bilgi, delil veya kuvvetli bir ihtimalin olması halinde, liân yoluyla veya liân uygulamasına başvurmadan kocaya bu çocuğun nesebini reddetme hakkı verilmiştir.
Konuyla ilgili naslardan (Nur, 24/6-9) anlaşıldığı üzere liân uygulaması, karısına zina suçu isnat edip de bunu beyyine (dört şahit) ile ispat edemeyen koca için meşru kılınmıştır. Dolayısıyla koca, karısına zina isnadında bulunur ve bunu dört şahit ile ispat ederse veya kadın zina yaptığını ikrar/itiraf ederse liân uygulamasına gerek kalmaz ve kadına zina haddi uygulanır. Çünkü kadının zina suçu, şahitler ile sabit olmuştur ve liân uygulamasına gerek kalmamıştır.
Şu halde, zina suçunun ispatında olduğu gibi, nesebin reddi konusunda da, karısının gebeliğinin veya evlilik içerisinde doğan çocuğun kendisinden olmadığını iddia eden ve bunu DNA parmak izi testi ile ispat eden koca için liân uygulamasına gerek olmadan çocuğun nesebini reddetme hakkı olmalıdır. Buna göre DNA parmak izi testi sonucunda çocuğun kocadan olduğu anlaşılır ise karısını zina ile suçladığı (kazif) ve bunu ispat edemediği için kocaya kazif cezası uygulanır. Ancak DNA parmak izi testi sonucunda çocuğun başkasından olduğu anlaşılırsa çocuğun nesebi kocaya ilhak edilemez ve hamileliğin ikrah (tecavüz) yoluyla veya şüpheli cinsel ilişki sonucu olma ihtimalinden dolayı kadına da zina cezası (haddi) uygulanmaz.
Diğer taraftan, nesebin reddi ile ilgili liân uygulaması istisnaî bir kuraldır. Asıl olan ise çocuğun zina mahsülü, yani zina sonucunda olduğunun beyyine (dört şahit) ile ispat edilmesidir. Dolayısıyla liân, dini açıdan ibadet bilinci ile yapılması gereken ve terk edildiğinde kişinin günahkâr olacağı bir uygulama değildir. Buna göre DNA parmak izi testini delil olarak kabul etmek, liân uygulamasını nesh/iptal etmek değil, aksine liân uygulamasına gerek kalmadığı için onu terk etmektir. Dolayısıyla DNA parmak izi testine başvurma imkânının olmadığı yerlerde, liân/mülâne uygulaması yine yürürlükte kalmaya devam edecektir. Sonuç olarak; “İslâm Aile Hukukunda DNA Parmak İzi Testi İle Nesebin (Soybağının) Reddi” konusunda şunları söylemek mümkündür.
- İslâm’ın temel kaynakları Kur’ân ve sünnette, ilim öğrenilmesi ve gereği ile amel edilmesi teşvik edilmekte ve istenilmektedir. Dolayısıyla, nesebin sübutunda olduğu gibi nefyi/reddi konusunda da, bilimsel bir ispat vasıtası olan DNA Parmak izi testi kullanımına İslâm hukuku açısından bir itirazın olmaması gerekir.
- Nitekim Şafiî fakîh el-Mâverdî’nin (ö. 450/1058) nesebin nefyi/reddi konusunda; “İlmi gerçekler çocuğun kocadan olmadığını gösteriyorsa liân uygulamasına gerek olmadan çocuğun nesebi reddedilir” (Mâverdî, el-Hâvi’l-kebîr, 11: 159) şeklinde ifade ettiği genel kaide de, İslâm hukukunda redd-i nesep davası açma konusunda DNA parmak izi gibi modern/bilimsel ispat vasıtalarına itibar edileceğini göstermektedir.
- Dolayısıyla; “Onları (evlatlıklarınızı gerçek) babalarına nispet ederek çağırın. Bu, Allah katında daha (doğru ve) adaletlidir” (Ahzab, 33/5) ayetin hükmü gereğince, nesebin gerçeğe uygun bir şekilde tespit edilmesini sağlamak amacıyla kocanın, -liân uygulamasına gerek olmaksızın- DNA parmak izi testi ile kendisinden olmadığı kanıtlanan bir çocuğun nesebini reddetme (redd-i neseb davası açma) hakkı olmalıdır.
Anahtar Kelimeler
İslâm Aile Hukuku Nesep/Soybağı Nesebin Reddi DNA Parmak İzi Testi Liân/Mülâane DNA Parmak İzi Testi
Kaynakça
- Abdülmün’im, Fuâd Ahmed. “el-Basmatü’l-virâsiyye ve devruhâ fi’l-isbâti’l-cinâîyyi beyne’ş-şeriati ve’l-kanun”. Mü’temeru’l-hendeseti’i-virâsiyyeti beyne’ş-şerîati ve’l-kânûn, Câmiatü’l-İmâra el-Müceledü’r-râbi (5-7 Mayıs 2002): 1357-1476.
- Akıntürk, Turgut. Yeni MedeniKanuna Uyarlanmış Aile Hukuku. İstanbul: Beta Yayınları, 2004.
- Akkaya, Seda Ercan v.dğr. Orta Öğretim (9. Sınıf) Biyoloji Ders Kitabı. Ankara: MEB, 2012.
- Aktan, Hamza. “Âkıle”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 2: 248-249. Ankara: TDV Yayınları 1989.
- Amr, Eymen Muhammed Ömer. el-Müsteceddât fî vesâili’l-isbât fi’l-ibâdât ve’l-muâmelât ve’l-hukûk ve’l-hudûd ve’l-cinâyât. Beyrut: Dâru İbn Hazm/ed-Dâru’l-Osmâniyye, 2010.
- Aşkar, Muhammed Süleyman. “İsbâtü’n-neseb bi’l-basmati’l-virâsiyye”, Ebhâsün ictihâdiyyetün fi’l-fıkhi’t-tıbbî, içerisinde, 250-269. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 2001.
- Aydın, M. Akif. “Liân”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 27: 172-173. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
- Aynî, Bedruddîn. Umdetü’l-kârî şerhu Sahîhi’l-Buhârî. 20 cilt. Mısır: byy., 1972.
- Bilmen, Ömer Nasuhi. Hukuku İslâmiyye ve Istılahâtı Fıkhiyye Kamusu. 8 cilt. İstanbul: Bilmen Basım ve Yayınevi, 1985.
- Campbell, Neil A. ve Jane B. Reece. Biyoloji. çev. Editörleri: Ertunç Gündüz v.dğr. Ankara: Palme Yayıncılık, 2010.
- Dönmez, İbrahim Kâfi. “Nesep”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32: 573-575. Ankara: TDV Yayınları, 2006.
- Ebû Zehra, Muhammed. el-Ahvâlü’ş-şahsiyye. Kâhire: Dâru’l-fikri’i-Arabî, 1957.
- Ebû Zehra, Muhammed. el-Ukûbe, y.y.:Dâru’l-fikri’l-Arabî, ts.
- el-Mevsûatü’l-fıkhiyye, “Liân”. 35: 246-267. Kuveyt: Vizâratü’l-evkâf ve’ş-şuûni’l-islâmiyye el-Kuveyt, 1995.
- el-Mevsûatü’l-fıkhiyye, “Neseb”. 40: 231-256. Kuveyt: Vizâratü’l-evkâf ve’ş-şuûni’l-islâmiyye el-Kuveyt, 2001.
- Erten, Rıfat v.dğr.“Gen (DNA) Testinin İspat Hukuku Açısından Değerlendirilmesi”. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 45, sy. 1-4 (1996): 573-588.
- Erturhan, Sabri. “Fıkhi Açıdan Nitelikli Cinsel Saldırı (Irza Geçme)”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 16, sy. 2 (2012): 21-71.
- Eymen Muhammed Ömer el-Amr. el-Müsteceddât fî vesâili’l-isbât fi’l-ibâdât ve’l-muâmelât ve’l-hukûk ve’l-hudûd ve’l-cinâyât. Beyrut: Dâru İbn Hazm/ed-Dâru’l-Osmâniyye, 2010.
- Hatemi, Hüseyin ve Rona Serozan. Aile Hukuku. İstanbul: Filiz Kitabevi, 1993.
- Hatîb, Yasin bin Nâsır bin Muhammed. “el-Basmatü’l-virâsiyye: mefhûmühâ ve hucciyyâtühâ ve mecâlâtül’l-istifâdeti minhâ ve’l-hâlâtü’l-letî yümneu amelühâ fîhî”. Mecelletü’l-adl, Vizâretü’l-adl es-Suudiyye 41 (Muharrem 1430): 166-212. Hatîb, Yasin bin Nâsır bin Muhammed. Sübûtu’n-neseb: dirâse mukârane. Cidde: Dâru’l-beyâni’l-Arabî, 1987.
- Heniyye, Mâzin İsmail ve Ahmed Ziyâb Şüveydah: “Nefyü’n-neseb fi’l-fikhi’l-islâmî ve devru’l-hakâiki’l-ilmiyyeti’l-muâsırati fîhî”. Mecelletü’l-câmiati’l-islâmiyye (Silsileti’d-dirâsati’l-İslâmiyye) 16, sy. 2 (2008): 1-25.
- Hilâlî, Sadüddin Mes’ad. el-Basmatü’l-virâsiyye ve alâikuhe’ş-şer’iyye: dirâse fıkhiyye mukârane. Kuveyt: Câmiatü’l-Kuveyt, 2000. Hilâlî, Sadüddin Mes’ad. “el-Basmatü’l-virâsiyye ve Mecâlâtü’l-istifâdetü minhâ”. E’mâl ve bühûsü’d-devrati’s-sâdisete aşera li’l-mecmai’l-fıkhi’l-İslâmî fi Mekketi’l-mükerrame 3 (2003): 255-277.
- İbn Abidin. Reddü’l-muhtâr, thk. Adil Ahmed Abdülmevcud ve Ali Muhammed Muavvvid. 13 cilt. Riyad: Dâru Alemi’l-kütüb, 2003. İbn Hazm. el-Muhallâ. 11 cilt. Kahire: İdâretü’t-tıbâati’l-münîriyye, 1352.
- İbn Kayyim el-Cevziyye. et-Turuku’l-hükmiyye fi’s-siyâseti’ş-şer’iyye. thk. Nâyif b. Ahmed el-Hamed. 1. ve 2. cilt birlikte. Mekke: Dâru’l-âlemi’l-fevâid, 1428.
- İbn Kayyim el-Cevziyye. Zâdü’l-meâd, thk. Şuayb el-Arnavut ve Abdülkadir el-Arnavut. 6 cilt. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 1994. İbn Kesir, Imadüddin Ebi’l-Fidâ İsmail. Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm. thk. Mustafa Seyyid Muhammed v.dğr. Kahire: Müessesetü Kurtuba, 2000.
- İbn Kudâme, Muvaffakuddîn Abdullah b. Ahmet. el-Muğnî. thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî ve Abdülfettah Muhammed el-Hulü. 15 cilt. Riyad: Dâru’l-âlemi’l-kütüb, 1998.
- İbnü’l-Hümâm, Kemaleddin. Fethu’l-Kâdîr. 10 cilt. Beyrut: Daru’l-kütübi’l-ilmiyye, 2003.
- Ka’bî, Halife Ali. el-Basmatü’l-virâsiyyetü ve eserühâ ale’l-ahkâmi’l-fıkhiyye: Dirâse fıkhiyye mukârane. Ürdün: Dâru’n-Nefâsi, 2006.
- Kahraman, Abdullah. “İslâm Hukuk Duşüncesinde Taabbudî Hükümler ve Taabudiyyâtın Sahası Üzerine”. İslâm Hukuku Araştırmaları Dergisi 2 (2003): 25-57.
- Klug, William S. v.dğr. Genetik Kavramlar, çev. Editörü: Cihan Öner v.dğr. Ankara: Palme Yayıncılık, 2011.
- Karadâğî, Ali Muhyiddin. “el-Basmatü’l-virâsiyyetü min manzûri’l-fıkhi’l-İslâmî”. Mecelletu Mecmai’l-Fıkhi’l-İslâmî: Râbıtatü'l- Âlemi'l- İslâmî 14, sy. 16 (1424): 27-67.
- Karadâğî, Ali Muhyiddin ve Ali Yusuf Muhammedî. “el-Basmatü’l-virâsiyye min manzûri’l-fıkhi’l-islâmî”, Fıkhü’l-kadâyâ et-tıbbiyye el-muâsıra. 337-369. Beyrut: Dâru’l-beşâiri’l-İslâmiyye, 2005.
- Karaman, Hayreddin. Mukayeseli İslâm Hukuku, 3 cilt. İstanbul: Nesil Yayınları, 1987.
- Karaman, Anahatlarıyla İslâm Hukuku, 3 cilt. İstanbul: Ensar Yayınları, 2010.
- Kararâtü’l-mecmeı’l-fıkhi’l-islâmi bi Mekketi’l-Mükerrema. ed-Deverât mine’l-ula ila’s-sâbiate aşera, el-Karârât: nime’l-ula ila’s-sani ba’de’l-mie (1988-2004) “Karârâtü’d-devrati’s-sâdisete aşera, el-Karâru’s-sâbi: Bi şa’ni el-Basmati’l-virâsiyye ve mecâlü’l-isitfâdeti minhâ”. (5-10 Ocak/Yenayır, 2002): 343-344.
- Kâsânî, Alâaddin Ebû Bekr. Bedâiu’s-sanâi’ fî tertîbi’ş-şerâi’. thk. Ali Muhammed Muavvad. 10 cilt. Beyrut: Daru’l-kütübi’l-ilmiye, 2003.
- Kâsım, Abdürreşid Muhammed Emin b. “el-Basmatü’l-virâsiyyetü ve hucciyyetühâ”. Mecelletü’l-adl, Vizâratü’l-adli’s-Suudiyye 6, sy. 23 (1425): 51-78.
- Köse, Saffet. Genetiğiyle Oynanmış Kavramlar ve Aile Medeniyetinin Sonu. Konya: Mehir Vakfı, 2014.
- Mâverdî, Ebû’l-Hasan Ali b. Muhammed. el-Hâvi’l-kebir fi fıkhi mezhebi’l-İmam eş-Şâfiî. thk. Ali Muhammed Muavvad ve Adil Ahmed Abdülmevcud. 18 cilt. Beyrut: Daru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1994.
- Merğînânî. el-Hidâye şerhu Bidâyeti’l-mübtedî. 4 cilt. İstanbul: Daru Kahraman, 1986.
- Meymen, Nasır Abdullah. “el-Bamatü’l-virâsiyye ve hukmü istihdâmihâ fi mecâli’t-tıbbi’ş-şer’iyyi ve’n-neseb”. Mü’temeru’l-hendeseti’i-virâsiyyeti beyne’ş-şerîati ve’l-kânûn, Câmiatü’l-İmâra 2 (5-7 Mayıs 2002): 589-630.
- Muhammedî, Ali Muhammed Yusuf. Ahkâmü’n-neseb fi’ş-şerîati’l-islâmiyye: turuku isbâtihî ve nefyihî. Katar: Dâru Katrâ bin Fücâe, 1994.
- Osman, İbrahim Ahmed. “Devru’l-basmati’l-virâsiyye fî kadâya isbâti’n-neseb ve’l-cerâimi’l-cinâiyye”. el-Mu’temeru’l-Arabiyyü’l-evvel li ulûmi’l-edilleti’l-cinâiyyi ve’t-tıbbi’ş-şer’ıyyi. 1-31. Riyâd: Câmiatü Nâyifi’l-Arabiyye li’l-ulûmi’l-emniyye, 2007.
- Sebîl, Ömer b. Muhammed. “el-Basmatü’l-virâsiyyetü ve medâ meşruiyeti istihdâmühâ fi’n-nesebi ve’l-cinâye”. Mecelletü Mecmai’l-Fıkhi’l-İslâmî: Râbıtatü'l- Âlemi'l-İslâmî 13, sy. 15 (1423): 27-97.
- Selâmî, Muhammed Muhtar. “et-Tahlilü’l-biyolojiyyü li’l-cinâti’l-beşeriyyeti ve hucciyyetüha fi’l-isbât”. Mü’temeru’l-hendeseti’i-virâsiyyeti beyne’ş-şerîati ve’l-kânûn, Câmiatü’l-İmâra 2. (5-7 Mayıs 2002): 435-468.
- Süveylim, Bender b. Fahd. “el-Basmatü’l-virâsiyyetü ve eseruhâ fi’n-neseb”. Mecelletü’l-adl, Vizâretü’l-adl es-Suudiyye 37 (1429): 82-166.
- Şevkânî, Muhammed b, Ali b. Muhammed. Neylü’l-evtâr. 12 cilt. Riyad: Dâru İbn Kayyim, 2005.
- Şirâzî, Ebû İshâk İbrahim b. Alî. el-Mühezzeb fi’l-fıkhi’l-İmâmi’ş-Şâfii. 3 cilt. Beyrut: Daru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1995.
- Şirbînî. Muğni’l-muhtâc. 4 cilt. Beyrut: Daru’l-marife, 1997.
- Tayşi, Mehmet. “Kıyâfe”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 25: 508. Ankara: TDV Yayınları, 1997.
- Udeh, Abdülkadir. et-Teşrîu’l-cinâiyyü’l-islâmî. 2 cilt. Beyrut: Müessesetü’-risâle, 1989.
- Vâsıl, Nasr Ferîd. “el-Basmatü’l-virâsiyyetü ve mecâlâtü’l-istifâdeti minhâ”. Mecelletü Mecmai’l-Fıkhi’l-İslâmî: Râbıtatü'l- Âlemi'l- İslâmî 15, sy. 17 (1425): 52-98.
- Yılmaz, İbrahim. “İslâm (Aile) Hukukunda DNA Parmak İzi Testi ile Nesebin Sübûtu”. İslâm Hukuku Araştırmaları Dergisi 22 (2013): 63-112.
- Yılmaz, İbrahim. “İslâm Aile Hukukunda Nesebin (Soybağının) Reddi”. Marife 14, sy. 1 (2014): 31-51.
- Zeydan, Abdülkerim. el-Mufassal fî ahkâmi’l-mer’e ve’l-beyti’l-müslim fi’şerıati’l-islâmiyye. 11 cilt. Beyrut: Müessesetü’r-risale, 1993.
- Zühaylî, Vehbe. el-Fıkhü’l-islâmî ve edilletühû. 8 cilt. Dımeşk: Dâru’l-fikr, 1989.
- Zühaylî, Vehbe Mustafa. “el-Basmatü’l-virâsiyyetü ve mecalatü’l-istifadetü minha”. E’mâl ve bühûsü’d-devrati’s-sâdisete aşera li’l-mecmai’l-fıkhi’l-islâmî fi Mekketi’l-Mükerrame 3 (2003): 11-36.
- Zühaylî, Muhammed Mustafa. Vesâilü’l-isbât fi’ş-şerîati’l-islâmiyye fi’l-muâmelâti’l-medeniyye ve’l-ahvâli’ş-şahsiyye. 1. ve 2. cilt birlikte. Dımeşk-Beyrut: 1982.
Öz
There are two ways to deny the lineage of a
child who was born in marriage contract in classical Islamic legal
doctrine. The first is to sue in court by husband accusing his wife by
adultery. In this case, both the wife and husband swear properly (liʿān / mulāʿana) in the court opened
and as a result of the court, the child’s lineage falls from husband. The
second is that there are certain special circumstances that are inevitable for
the child to be born in marriage from husband in terms of reason and science/
medical point. In such a case, the husband has the right to sue the denial of
lineage without the need for a liʿān/mulāʿana
application. Nowadays (recently), with the development of science and
technology DNA fingerprinting is used as a means of proof in proving the lineage and denying the lineage. Contemporary Islamic
law researchers have stood on the issue of the determination or denial of
lineage with DNA fingerprint test. This study will focus only on “Denial of Lineage/Paternity by DNA Fingerprint
Test in Islamic (Family) Law”.
In Islamic Law has given great importance
to determine a lineage
truthfuly, and the right for
husband to refuse the lineage of a child, who was born in marriage contract as
long as the child was from somebody else.
There are two ways to deny the lineage of
a child who was born in marriage contract in classical Islamic legal doctrine.
The first way is the method known/called as liʿān/mulāʿana. As a legal term the
liʿān/mulāʿana is both the wife’s and husband’s swearing in the court opened
for denial of lineage (liʿān) after the husband’s blaming his wife for adultry
(qazif).
The second way which makes the child's
paternity impossible to husband are conditions such as knowing with certainty
that the woman got pregnant from someone else before mariage contract or her
giving birth after marriage contract before six month completed; realizing that
the husband could not have (was not able to have) a child because of his
biological and/or physiological defects (disabilities) and/or the sexual
intercourse between the husband and wife is not possible. In such
circumstances, the right to refuse the lineage of this child who was born in
marriage contract has been legitimated to the husband without liʿān.
Nowadays (recently), with the development
of science and technology, DNA fingerprinting is used as a proof in denial or
approval of the lineage cases.
DNA fingerprint is defined as the genetic
code transmitting from parents to children through inheritance, that signifies
each individual’s particular biological identity and that is possible to be
known within the framework of specific scientific guidelines.
There are differences as well as
similarities in the physiological structure/creation (phenotype) of each
person. In the same way, each person's biological and genetic
structure/characteristics (genotype) are similar to each other but there are
some differences between them. As a matter of fact, it has been scientifically
proven that people who look physiologically very similar are different from
other people in terms of biological/genetic (genotype) characteristics such as
"fingerprints, phonemes, scent marks and DNA fingerprints".
On the other hand, the determination or
denial of lineage is closely related to many legal issues as inheritance,
custody, marriage (marriage prohibition), hıdane (right of protection and
training), right of alimony, āqila, witness, etc.
That is why, in Islamic law, in the case
of a precise information, evidence or a strong possibility about the child born
in a true marriage is adulterated or belongs to the pre-wedding/before the
wedding, the husband has been given the right to refuse the child's
lineage/surname by resorting to the liʿān or without resorting to the liʿān.
As understood from the verses (al-Nur
24/6-9) concerning the subject, the practice of liʿān has been made legitimate
for the husband who cannot prove an adulterous crime to his wife with four
witnesses. Hence, if the husband accuses his wife of adultery and proves it
with four witnesses or the wife confesses adultery, there is no need for liʿān
application and a penalty for adultery (hadd) is imposed on a woman because the
wife’s adultery is certain with the witnesses and the application of liʿān is
not needed.
In that case, just as it is in the
evidence of adultery, also on the issue of lineage’s denial, the husband should
have the right to refuse the child's lineage when he claims that he did not
impregnate his wife or that the child born in their marriage does not belong to
him and he proves it by DNA fingerprint test without the need for liʿān
application. Accordingly, if the DNA fingerprint test reveals that the child is
from the husband, a slander (qazif) penalty is applied to the husband because
he blamed his wife for adultery (qazif) and could not prove it. However, if the
DNA fingerprint test reveals that the child is from someone else but the
child's lineage cannot be annexed to husband, adultery is not applied to the
woman because of the possibility that the pregnancy may be by way of rape
(enforcement to sexual intercourse) or as a result of suspected sexual
intercourse.
On the other hand, the application of
liʿān related with the denial of lineage is an exceptional rule. The main issue
is to prove with four witnesses that the child is the result of adultery.
Therefore, religiously, the liʿān is not an application that must be done with
worship consciousness and that makes one a sinner when abandoned. According to
this, to accept the DNA fingerprint test as evidence is not to cancel the liʿān
application, on the contrary, it is to abandon it because it does not need the
liʿān application. Therefore, the application of the liʿān will continue to be
in effect where there is no opportunity to apply DNA fingerprint testing.
As a result, on “Denial of The
Lineage/Paternity by DNA Fingerprint Test in Islamic Family Law” it is possible to say
- The Qur'an
and the Sunnah, the main sources of Islam, encourage and require wisdom and
practice in accordance with it. Therefore, there should not be any objection to
the use of DNA fingerprint testing, which is a scientific proof, in the case of
lineage denial as well as lineage approval. - As a matter
of fact, the general rule expressed by Shafiî jurist el-Maverdî (d. 450/1058)
about matter of lineage’s denial “If the scientific facts indicate that the
child is not from the husband, the child's lineage is rejected without the need
for the liʿān application” (Māverdī, āl-Hâvi al-kabīr, 9: 159), shows that the
means of modern/scientific proof such as DNA fingerprint testing will be
accepted in the matter of lineage’s denial in Islamic law. - Therefore,
in accordance with the provision of the verse: “Call them (your adopted
children) with the name of their fathers. This is more righteous and just in
the sight of Allah” (al-Ahzab 33/5), in order to ensure the identification of
lineage truthfuly, the husband must have the right to refuse the lineage
of a child who is proven, by a DNA fingerprint test, not to belong to him
without the need for a liʿān application .
Anahtar Kelimeler
Islamic Family Law Lineage/Paternity Liʿān/Mulāʿana DNA Fingerprint Test Denial of Lineage
Kaynakça
- Abdülmün’im, Fuâd Ahmed. “el-Basmatü’l-virâsiyye ve devruhâ fi’l-isbâti’l-cinâîyyi beyne’ş-şeriati ve’l-kanun”. Mü’temeru’l-hendeseti’i-virâsiyyeti beyne’ş-şerîati ve’l-kânûn, Câmiatü’l-İmâra el-Müceledü’r-râbi (5-7 Mayıs 2002): 1357-1476.
- Akıntürk, Turgut. Yeni MedeniKanuna Uyarlanmış Aile Hukuku. İstanbul: Beta Yayınları, 2004.
- Akkaya, Seda Ercan v.dğr. Orta Öğretim (9. Sınıf) Biyoloji Ders Kitabı. Ankara: MEB, 2012.
- Aktan, Hamza. “Âkıle”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 2: 248-249. Ankara: TDV Yayınları 1989.
- Amr, Eymen Muhammed Ömer. el-Müsteceddât fî vesâili’l-isbât fi’l-ibâdât ve’l-muâmelât ve’l-hukûk ve’l-hudûd ve’l-cinâyât. Beyrut: Dâru İbn Hazm/ed-Dâru’l-Osmâniyye, 2010.
- Aşkar, Muhammed Süleyman. “İsbâtü’n-neseb bi’l-basmati’l-virâsiyye”, Ebhâsün ictihâdiyyetün fi’l-fıkhi’t-tıbbî, içerisinde, 250-269. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 2001.
- Aydın, M. Akif. “Liân”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 27: 172-173. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
- Aynî, Bedruddîn. Umdetü’l-kârî şerhu Sahîhi’l-Buhârî. 20 cilt. Mısır: byy., 1972.
- Bilmen, Ömer Nasuhi. Hukuku İslâmiyye ve Istılahâtı Fıkhiyye Kamusu. 8 cilt. İstanbul: Bilmen Basım ve Yayınevi, 1985.
- Campbell, Neil A. ve Jane B. Reece. Biyoloji. çev. Editörleri: Ertunç Gündüz v.dğr. Ankara: Palme Yayıncılık, 2010.
- Dönmez, İbrahim Kâfi. “Nesep”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32: 573-575. Ankara: TDV Yayınları, 2006.
- Ebû Zehra, Muhammed. el-Ahvâlü’ş-şahsiyye. Kâhire: Dâru’l-fikri’i-Arabî, 1957.
- Ebû Zehra, Muhammed. el-Ukûbe, y.y.:Dâru’l-fikri’l-Arabî, ts.
- el-Mevsûatü’l-fıkhiyye, “Liân”. 35: 246-267. Kuveyt: Vizâratü’l-evkâf ve’ş-şuûni’l-islâmiyye el-Kuveyt, 1995.
- el-Mevsûatü’l-fıkhiyye, “Neseb”. 40: 231-256. Kuveyt: Vizâratü’l-evkâf ve’ş-şuûni’l-islâmiyye el-Kuveyt, 2001.
- Erten, Rıfat v.dğr.“Gen (DNA) Testinin İspat Hukuku Açısından Değerlendirilmesi”. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 45, sy. 1-4 (1996): 573-588.
- Erturhan, Sabri. “Fıkhi Açıdan Nitelikli Cinsel Saldırı (Irza Geçme)”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 16, sy. 2 (2012): 21-71.
- Eymen Muhammed Ömer el-Amr. el-Müsteceddât fî vesâili’l-isbât fi’l-ibâdât ve’l-muâmelât ve’l-hukûk ve’l-hudûd ve’l-cinâyât. Beyrut: Dâru İbn Hazm/ed-Dâru’l-Osmâniyye, 2010.
- Hatemi, Hüseyin ve Rona Serozan. Aile Hukuku. İstanbul: Filiz Kitabevi, 1993.
- Hatîb, Yasin bin Nâsır bin Muhammed. “el-Basmatü’l-virâsiyye: mefhûmühâ ve hucciyyâtühâ ve mecâlâtül’l-istifâdeti minhâ ve’l-hâlâtü’l-letî yümneu amelühâ fîhî”. Mecelletü’l-adl, Vizâretü’l-adl es-Suudiyye 41 (Muharrem 1430): 166-212. Hatîb, Yasin bin Nâsır bin Muhammed. Sübûtu’n-neseb: dirâse mukârane. Cidde: Dâru’l-beyâni’l-Arabî, 1987.
- Heniyye, Mâzin İsmail ve Ahmed Ziyâb Şüveydah: “Nefyü’n-neseb fi’l-fikhi’l-islâmî ve devru’l-hakâiki’l-ilmiyyeti’l-muâsırati fîhî”. Mecelletü’l-câmiati’l-islâmiyye (Silsileti’d-dirâsati’l-İslâmiyye) 16, sy. 2 (2008): 1-25.
- Hilâlî, Sadüddin Mes’ad. el-Basmatü’l-virâsiyye ve alâikuhe’ş-şer’iyye: dirâse fıkhiyye mukârane. Kuveyt: Câmiatü’l-Kuveyt, 2000. Hilâlî, Sadüddin Mes’ad. “el-Basmatü’l-virâsiyye ve Mecâlâtü’l-istifâdetü minhâ”. E’mâl ve bühûsü’d-devrati’s-sâdisete aşera li’l-mecmai’l-fıkhi’l-İslâmî fi Mekketi’l-mükerrame 3 (2003): 255-277.
- İbn Abidin. Reddü’l-muhtâr, thk. Adil Ahmed Abdülmevcud ve Ali Muhammed Muavvvid. 13 cilt. Riyad: Dâru Alemi’l-kütüb, 2003. İbn Hazm. el-Muhallâ. 11 cilt. Kahire: İdâretü’t-tıbâati’l-münîriyye, 1352.
- İbn Kayyim el-Cevziyye. et-Turuku’l-hükmiyye fi’s-siyâseti’ş-şer’iyye. thk. Nâyif b. Ahmed el-Hamed. 1. ve 2. cilt birlikte. Mekke: Dâru’l-âlemi’l-fevâid, 1428.
- İbn Kayyim el-Cevziyye. Zâdü’l-meâd, thk. Şuayb el-Arnavut ve Abdülkadir el-Arnavut. 6 cilt. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 1994. İbn Kesir, Imadüddin Ebi’l-Fidâ İsmail. Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm. thk. Mustafa Seyyid Muhammed v.dğr. Kahire: Müessesetü Kurtuba, 2000.
- İbn Kudâme, Muvaffakuddîn Abdullah b. Ahmet. el-Muğnî. thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî ve Abdülfettah Muhammed el-Hulü. 15 cilt. Riyad: Dâru’l-âlemi’l-kütüb, 1998.
- İbnü’l-Hümâm, Kemaleddin. Fethu’l-Kâdîr. 10 cilt. Beyrut: Daru’l-kütübi’l-ilmiyye, 2003.
- Ka’bî, Halife Ali. el-Basmatü’l-virâsiyyetü ve eserühâ ale’l-ahkâmi’l-fıkhiyye: Dirâse fıkhiyye mukârane. Ürdün: Dâru’n-Nefâsi, 2006.
- Kahraman, Abdullah. “İslâm Hukuk Duşüncesinde Taabbudî Hükümler ve Taabudiyyâtın Sahası Üzerine”. İslâm Hukuku Araştırmaları Dergisi 2 (2003): 25-57.
- Klug, William S. v.dğr. Genetik Kavramlar, çev. Editörü: Cihan Öner v.dğr. Ankara: Palme Yayıncılık, 2011.
- Karadâğî, Ali Muhyiddin. “el-Basmatü’l-virâsiyyetü min manzûri’l-fıkhi’l-İslâmî”. Mecelletu Mecmai’l-Fıkhi’l-İslâmî: Râbıtatü'l- Âlemi'l- İslâmî 14, sy. 16 (1424): 27-67.
- Karadâğî, Ali Muhyiddin ve Ali Yusuf Muhammedî. “el-Basmatü’l-virâsiyye min manzûri’l-fıkhi’l-islâmî”, Fıkhü’l-kadâyâ et-tıbbiyye el-muâsıra. 337-369. Beyrut: Dâru’l-beşâiri’l-İslâmiyye, 2005.
- Karaman, Hayreddin. Mukayeseli İslâm Hukuku, 3 cilt. İstanbul: Nesil Yayınları, 1987.
- Karaman, Anahatlarıyla İslâm Hukuku, 3 cilt. İstanbul: Ensar Yayınları, 2010.
- Kararâtü’l-mecmeı’l-fıkhi’l-islâmi bi Mekketi’l-Mükerrema. ed-Deverât mine’l-ula ila’s-sâbiate aşera, el-Karârât: nime’l-ula ila’s-sani ba’de’l-mie (1988-2004) “Karârâtü’d-devrati’s-sâdisete aşera, el-Karâru’s-sâbi: Bi şa’ni el-Basmati’l-virâsiyye ve mecâlü’l-isitfâdeti minhâ”. (5-10 Ocak/Yenayır, 2002): 343-344.
- Kâsânî, Alâaddin Ebû Bekr. Bedâiu’s-sanâi’ fî tertîbi’ş-şerâi’. thk. Ali Muhammed Muavvad. 10 cilt. Beyrut: Daru’l-kütübi’l-ilmiye, 2003.
- Kâsım, Abdürreşid Muhammed Emin b. “el-Basmatü’l-virâsiyyetü ve hucciyyetühâ”. Mecelletü’l-adl, Vizâratü’l-adli’s-Suudiyye 6, sy. 23 (1425): 51-78.
- Köse, Saffet. Genetiğiyle Oynanmış Kavramlar ve Aile Medeniyetinin Sonu. Konya: Mehir Vakfı, 2014.
- Mâverdî, Ebû’l-Hasan Ali b. Muhammed. el-Hâvi’l-kebir fi fıkhi mezhebi’l-İmam eş-Şâfiî. thk. Ali Muhammed Muavvad ve Adil Ahmed Abdülmevcud. 18 cilt. Beyrut: Daru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1994.
- Merğînânî. el-Hidâye şerhu Bidâyeti’l-mübtedî. 4 cilt. İstanbul: Daru Kahraman, 1986.
- Meymen, Nasır Abdullah. “el-Bamatü’l-virâsiyye ve hukmü istihdâmihâ fi mecâli’t-tıbbi’ş-şer’iyyi ve’n-neseb”. Mü’temeru’l-hendeseti’i-virâsiyyeti beyne’ş-şerîati ve’l-kânûn, Câmiatü’l-İmâra 2 (5-7 Mayıs 2002): 589-630.
- Muhammedî, Ali Muhammed Yusuf. Ahkâmü’n-neseb fi’ş-şerîati’l-islâmiyye: turuku isbâtihî ve nefyihî. Katar: Dâru Katrâ bin Fücâe, 1994.
- Osman, İbrahim Ahmed. “Devru’l-basmati’l-virâsiyye fî kadâya isbâti’n-neseb ve’l-cerâimi’l-cinâiyye”. el-Mu’temeru’l-Arabiyyü’l-evvel li ulûmi’l-edilleti’l-cinâiyyi ve’t-tıbbi’ş-şer’ıyyi. 1-31. Riyâd: Câmiatü Nâyifi’l-Arabiyye li’l-ulûmi’l-emniyye, 2007.
- Sebîl, Ömer b. Muhammed. “el-Basmatü’l-virâsiyyetü ve medâ meşruiyeti istihdâmühâ fi’n-nesebi ve’l-cinâye”. Mecelletü Mecmai’l-Fıkhi’l-İslâmî: Râbıtatü'l- Âlemi'l-İslâmî 13, sy. 15 (1423): 27-97.
- Selâmî, Muhammed Muhtar. “et-Tahlilü’l-biyolojiyyü li’l-cinâti’l-beşeriyyeti ve hucciyyetüha fi’l-isbât”. Mü’temeru’l-hendeseti’i-virâsiyyeti beyne’ş-şerîati ve’l-kânûn, Câmiatü’l-İmâra 2. (5-7 Mayıs 2002): 435-468.
- Süveylim, Bender b. Fahd. “el-Basmatü’l-virâsiyyetü ve eseruhâ fi’n-neseb”. Mecelletü’l-adl, Vizâretü’l-adl es-Suudiyye 37 (1429): 82-166.
- Şevkânî, Muhammed b, Ali b. Muhammed. Neylü’l-evtâr. 12 cilt. Riyad: Dâru İbn Kayyim, 2005.
- Şirâzî, Ebû İshâk İbrahim b. Alî. el-Mühezzeb fi’l-fıkhi’l-İmâmi’ş-Şâfii. 3 cilt. Beyrut: Daru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1995.
- Şirbînî. Muğni’l-muhtâc. 4 cilt. Beyrut: Daru’l-marife, 1997.
- Tayşi, Mehmet. “Kıyâfe”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 25: 508. Ankara: TDV Yayınları, 1997.
- Udeh, Abdülkadir. et-Teşrîu’l-cinâiyyü’l-islâmî. 2 cilt. Beyrut: Müessesetü’-risâle, 1989.
- Vâsıl, Nasr Ferîd. “el-Basmatü’l-virâsiyyetü ve mecâlâtü’l-istifâdeti minhâ”. Mecelletü Mecmai’l-Fıkhi’l-İslâmî: Râbıtatü'l- Âlemi'l- İslâmî 15, sy. 17 (1425): 52-98.
- Yılmaz, İbrahim. “İslâm (Aile) Hukukunda DNA Parmak İzi Testi ile Nesebin Sübûtu”. İslâm Hukuku Araştırmaları Dergisi 22 (2013): 63-112.
- Yılmaz, İbrahim. “İslâm Aile Hukukunda Nesebin (Soybağının) Reddi”. Marife 14, sy. 1 (2014): 31-51.
- Zeydan, Abdülkerim. el-Mufassal fî ahkâmi’l-mer’e ve’l-beyti’l-müslim fi’şerıati’l-islâmiyye. 11 cilt. Beyrut: Müessesetü’r-risale, 1993.
- Zühaylî, Vehbe. el-Fıkhü’l-islâmî ve edilletühû. 8 cilt. Dımeşk: Dâru’l-fikr, 1989.
- Zühaylî, Vehbe Mustafa. “el-Basmatü’l-virâsiyyetü ve mecalatü’l-istifadetü minha”. E’mâl ve bühûsü’d-devrati’s-sâdisete aşera li’l-mecmai’l-fıkhi’l-islâmî fi Mekketi’l-Mükerrame 3 (2003): 11-36.
- Zühaylî, Muhammed Mustafa. Vesâilü’l-isbât fi’ş-şerîati’l-islâmiyye fi’l-muâmelâti’l-medeniyye ve’l-ahvâli’ş-şahsiyye. 1. ve 2. cilt birlikte. Dımeşk-Beyrut: 1982.
Ayrıntılar
| Konular | Din Araştırmaları |
|---|---|
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 15 Haziran 2017 |
| Gönderilme Tarihi | 27 Ocak 2017 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2017Cilt: 21 Sayı: 1 |
Cumhuriyet İlahiyat Dergisi Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı (CC BY NC) ile lisanslanmıştır.