Öz
Linguistic exegesis has a significant impact on understanding the Qur’ān
aright. For that reason, this kind of exegetical activities had started very
early on, and has claimed its influence through the modern times. This
activity of exegesis which tries to understand the Qur’an from different
aspects like words, sentences and text in the light of the data given by
different disciplines such as sarf (morphology), nahw (syntax) and semantics is
named as philological or lexicographical. This exegetical method called
“al-tafsīr al-lughawī” is named “lexicographical exegesis” or “philological
exegesis” or “linguistic exegesis” in Turkey, in the relevant studies. This
leads to a contradiction in terminology. In this study, these namings are
examined one by one and the most convenient concept is tried to be determined.
“Philological” is much more about the historical dimension and, originality and
reliability of the text. And “lexicographical” is used much about the morphological
analysis in Turkish language. For these reasons, it is seen that the use of “dilbilimsel”
in Turkish much more appropriate in order to give the meaning of this
exegetical method which is linguistically intensive.
Anahtar Kelimeler
Exegesis al-Qur’ān al-Karīm Linguistic Exegesis Philology Lexicographical
Kaynakça
- Ahmed, Muhsin Halef. et-Tefsîru’l-lugavî li’l-Kur’âni’l-Kerîm inde İbni’l-Cinnî. Bağdat: el-Mustansıriyya Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2014.
- Aksan, Doğan. Her Yönüyle Dil. Ana Çizgileriyle Dilbilim. 3 cilt. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları 2000.
- Aksan, Mustafa & Yeşim Aksan. “Metin Kavramı ve Tanımları”. Dilbilim Araştırmaları Dergisi 2 (1991), 90-104.
- Alexander Jensenius. “Disciplinarities: intra, cross, multi, inter, trans”. Arj.no (Erişim 6 Ocak 2018).
- Aydın, İsmail. Kur’an’ın Filolojik Yorumu. İzmir: Tibyan Yayıncılık, 2012.
- Bayraktar, Nesrin. Dil Bilimi. Ankara: Nobel Yayın ve Dağıtım, 2006.
- Bayrav, Süheyla. Filolojinin Oluşumu. İstanbul: y.y. 1975.
- ---------------. Yapısal Dilbilimi. İstanbul: Multilingual Yayınlar, 1998.
- Birışık, Abdülhamit. “Tefsir”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi 40/281-282. Ankara: TDV Yayınları, 2011.
- Cerrahoğlu, İsmail. Tefsir Usûlü. Ankara: TDV Yayınları, 1995.
- Cevizci, Ahmet. Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayınları, 2005.
- Demirci Muhsin. Tefsir Tarihi. İstanbul: İFAV Yayınları, 2010.
- ---------------. Tefsir Usûlü. İstanbul: İFAV Yayınları, 36. basım 2006.
- Demir, Ramazan. “Arap Dilinde “Fıkhu’l-Luga ve İlmu’l-Luga Terimlerinin Kullanımı, Tanımı, Konusu Ve Gayesi”.
- Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 13/23 (2011), 183-203.
- Demiriş, Bedia. “İstanbul Üniversitesi’nde Klasik Filoloji”. Sosyoloji Dergisi. 3/19 (2009), 273-284.
- Develioğlu, Ferit. Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi, 2009.
- Dijk Teun Van. “New Developments and Problems in Text Linguistics”. Text vs. Sentence. Haz. J.S.Petöfi. Hamburg: y.y. 1979.
- Divlekci, Celalettin. Dilbilim ve Kur’an ilimleri açısından el- Fîrûzâbâdî nin Besâir’i. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, 2000.
- Ebû Zeyd, Nasr Hâmid. İlahi Hitabın Tabiatı. çev. M. Emin Maşalı. Ankara: Kitâbiyât, 2001.
- Fîrûzâbâdî, Mecdüddîn Muhammed b. Ya‘kûb b. Muhammed. Kamûsü’l-Muhît. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 2008.
- Hançerlioğlu, Orhan. Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi, 2008.
- İbn Manzûr, Muhammed b. Mükerrem. Lisânu’l-ʻArab. 9 cilt. Kâhire: Dâru’l-Hadîs, 2012.
- J.J.G. Jansen. Kur’an’a Bilimsel-Filolojik-Pratik Yaklaşımlar. çev. Halilrahman Açar. Ankara: Fecr Yayınları, 1993.
- Kafes, Mahmut. “Fıkhu’l-luga ve İlmu’l-luga Terimlerinin Anlamları”. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 26 (2011), 71-92.
- Karagöz, Mustafa. Dilbilimsel Tefsir ve Kur’an’ı Anlamaya Katkısı. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2010.
- Kaya, Mustafa. “Modern Arap Dilbilim Çalışmaları”. EKEV Akademi Dergisi, 7/36, (2008), 335-350.
- Kerimoğlu, Caner. Genel Dilbilime Giriş. Ankara: Pegem Yayıncılık, 2014.
- Kıran, Z. & A. (Eziler) Kıran. Dilbilime Giriş. Ankara: Seçkin Yayıncılık 2006.
- Kırca, Celal. Kur’an’a Yönelişler. İstanbul: Tuğra Neşriyat, trs.
- Komisyon. Temel Türkçe Sözlük, (Sadeleştirilmiş ve Genişletilmiş Kâmus-i Türkî). 3 cilt. İstanbul: Tercüman Yayınları, 1986.
- Komisyon. Türkçe Bilim Terimleri Sözlüğü (Sosyal Bilimler). Ankara: TÜBA Yayınları 2011.
- Komisyon. Türkçe Sözlük. 2 cilt. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1988.
- Korkmaz, Zeynep. Gramer Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1992.
- Lüleci, Murat. Yeni Bir Disiplin Olarak Metin Dilbilim ve Türk Edebiyatına Metin Dilbilimsel Bir Yaklaşım. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2010.
- Martınet, Andre. İşlevsel Genel Dilbilim. çev. Berke Vardar İstanbul: Multılıngual, 1998.
- Muhammed Casım el-Mahir. et-Tefsîru’l-lugavî fi Mehâsini’t-te’vil. Musul: Musul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, Doktora Tezi, 2003.
- Müsâid b. Süleyman. et-Tefsîru’l-lugavî Li’l-Kur’âni’l-Kerîm. Riyad: Dâru İbni’l-Cevzî, 3. baskı, 1432.
- Oraliş, Meral & Şeyda Özil. “Metin Dilbilimsel Yaklaşımla Yazınsal Bir Metni Çözümleme Denemesi”. Dilbilim Araştırmaları 3, (1992), 37-51.
- Polat, Selahattin. Metin Tenkidi. İstanbul: İFAV yayınları, 2015.
- Saussure, Ferdinand de. Genel Dilbilim Dersleri. çev. Berke Vardar. İstanbul: Multilingual Yayınlar, 2001.
- Suyûtî, Celâleddîn Abdurrahmân. el-Müzhir fî Ulûmi’l-Lugati ve Envâ‘ihâ. Thk. Muhammed Ahmed Câdelmevlâ Bek vd. Beyrut, Mektebetü’l-Asriyye, 1987.
- Şerifoğlu, Yasin. “Türkiye Türkçesinde İsimleri Sıfat Yapan Eklerin Durumları Üzerine Bir İnceleme Ve Yeni Bir Terim Önerisi”. TÜRÜK Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi 1/6 (2015), 71-78. h
- Toklu, M. Osman. Dilbilime Giriş. Ankara: Akçağ Yayınları, 2003.
- Uçan, Hilmi. Dilbilim, Göstergebilim ve Edebiyat Eğitimi. İstanbul: İz Yayıncılık, 2015.
- Vâfi, Ali Abdulvâhid. İlmu’l-luga. Kâhire: Dâru’n- Nahdati’l-Mısır, 2004.
- Vardar, Berke. Başlıca Dilbilim Terimleri. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları, 1978.
- ---------------. Dilbilimin Temel Kavram ve İlkeleri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1982.
- Yılmaz. Hasan. “Modern Dönem Kur’ân Yorumunda Dilbilimsel ve Semantik Yöneliş” Kafkas Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7, (2017), 14-30.
- Zebîdî, Muhammed Murtazâ. Tâcü’l-Arûs. 9 cilt. Beyrut: Dârû’l-Sâdır, 2011.
- Zehebî, Muhammed Hüseyin. et-Tefsîr ve’l-Müfessîrûn. 3 cilt. Kâhire: Dâru’l-Hadîs, 2005.
- Zerkeşî, Muhammed b. Abdullah. el-Burhan fî ulûmi’l-Kur’an. Thk. Ebû’l-Fadl ed-Dimyâtî. Kahire: Daru’l-Hadis, 2006.
- Zürkânî, Muhammed Abdu’l-Azim. Menâhilu’l-İrfân fî Ulumi’Kur’an. 2 cilt. Beyrut: Dâru’l-Marife, 2005.
Öz
Dilbilimsel tefsir
Kur’an’ın doğru anlaşılmasında önemli bir etkiye sahiptir. Bu nedenle bu tefsir
faaliyeti çok erken bir dönemde ortaya çıkmış ve modern dönemde de etkinliğini
sürdürmüştür. Sarf/Morfoloji,
Nahiv/Sentaks ve Anlambilim/Semantik gibi dilbilim dallarının verileri dâhilinde
Kur’an’ı kelime, cümle ve metin boyutunda tahlil edip açıklamaya çalışan bu
tefsir faaliyeti; dilbilimsel, filolojik ve lügavî tefsir şeklinde farklı isimlendirmeler
ile ifade edilmektedir. Arap dünyasında “et-Tefsîrü’l-Lügavîyyu” şeklinde ifade
edilen bu tefsir yöntemi, ülkemizde ilgili konu üzerinde yapılan çalışmalarda
“Lügavî tefsir”, “Filolojik tefsir” ve “Dilbilimsel tefsir” şeklinde
isimlendirilmektedir. Bu durum ise ilgili tefsir faaliyetinin ifade edilmesinde
bir kavram kargaşasına sebep olmaktadır. Bu araştırmada ilgili ifade şekilleri
tek tek ele alınarak ilgili tefsir yöntemini en doğru şekilde ifade eden
kavramın tespiti yapılmaktadır. Filoloji kavramında daha çok metnin tarihi
yönünün öne çıkarılması ve bu kavramın daha çok metnin orijinalliği ve güvenirliliği
ile ilişkili hususları kapsaması yine lügat/lügavî kelimesinin Türkçe açısından
daha çok kelime düzeyinde yapılan açıklamaları ifade etmek için kullanılması
gibi faktörler, dilbilimsel tefsir
ifadesinin dil ağırlıklı bu tefsir yöntemini karşılamada daha uygun olduğu görülmektedir.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Ahmed, Muhsin Halef. et-Tefsîru’l-lugavî li’l-Kur’âni’l-Kerîm inde İbni’l-Cinnî. Bağdat: el-Mustansıriyya Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2014.
- Aksan, Doğan. Her Yönüyle Dil. Ana Çizgileriyle Dilbilim. 3 cilt. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları 2000.
- Aksan, Mustafa & Yeşim Aksan. “Metin Kavramı ve Tanımları”. Dilbilim Araştırmaları Dergisi 2 (1991), 90-104.
- Alexander Jensenius. “Disciplinarities: intra, cross, multi, inter, trans”. Arj.no (Erişim 6 Ocak 2018).
- Aydın, İsmail. Kur’an’ın Filolojik Yorumu. İzmir: Tibyan Yayıncılık, 2012.
- Bayraktar, Nesrin. Dil Bilimi. Ankara: Nobel Yayın ve Dağıtım, 2006.
- Bayrav, Süheyla. Filolojinin Oluşumu. İstanbul: y.y. 1975.
- ---------------. Yapısal Dilbilimi. İstanbul: Multilingual Yayınlar, 1998.
- Birışık, Abdülhamit. “Tefsir”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi 40/281-282. Ankara: TDV Yayınları, 2011.
- Cerrahoğlu, İsmail. Tefsir Usûlü. Ankara: TDV Yayınları, 1995.
- Cevizci, Ahmet. Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayınları, 2005.
- Demirci Muhsin. Tefsir Tarihi. İstanbul: İFAV Yayınları, 2010.
- ---------------. Tefsir Usûlü. İstanbul: İFAV Yayınları, 36. basım 2006.
- Demir, Ramazan. “Arap Dilinde “Fıkhu’l-Luga ve İlmu’l-Luga Terimlerinin Kullanımı, Tanımı, Konusu Ve Gayesi”.
- Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 13/23 (2011), 183-203.
- Demiriş, Bedia. “İstanbul Üniversitesi’nde Klasik Filoloji”. Sosyoloji Dergisi. 3/19 (2009), 273-284.
- Develioğlu, Ferit. Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi, 2009.
- Dijk Teun Van. “New Developments and Problems in Text Linguistics”. Text vs. Sentence. Haz. J.S.Petöfi. Hamburg: y.y. 1979.
- Divlekci, Celalettin. Dilbilim ve Kur’an ilimleri açısından el- Fîrûzâbâdî nin Besâir’i. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, 2000.
- Ebû Zeyd, Nasr Hâmid. İlahi Hitabın Tabiatı. çev. M. Emin Maşalı. Ankara: Kitâbiyât, 2001.
- Fîrûzâbâdî, Mecdüddîn Muhammed b. Ya‘kûb b. Muhammed. Kamûsü’l-Muhît. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 2008.
- Hançerlioğlu, Orhan. Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi, 2008.
- İbn Manzûr, Muhammed b. Mükerrem. Lisânu’l-ʻArab. 9 cilt. Kâhire: Dâru’l-Hadîs, 2012.
- J.J.G. Jansen. Kur’an’a Bilimsel-Filolojik-Pratik Yaklaşımlar. çev. Halilrahman Açar. Ankara: Fecr Yayınları, 1993.
- Kafes, Mahmut. “Fıkhu’l-luga ve İlmu’l-luga Terimlerinin Anlamları”. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 26 (2011), 71-92.
- Karagöz, Mustafa. Dilbilimsel Tefsir ve Kur’an’ı Anlamaya Katkısı. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2010.
- Kaya, Mustafa. “Modern Arap Dilbilim Çalışmaları”. EKEV Akademi Dergisi, 7/36, (2008), 335-350.
- Kerimoğlu, Caner. Genel Dilbilime Giriş. Ankara: Pegem Yayıncılık, 2014.
- Kıran, Z. & A. (Eziler) Kıran. Dilbilime Giriş. Ankara: Seçkin Yayıncılık 2006.
- Kırca, Celal. Kur’an’a Yönelişler. İstanbul: Tuğra Neşriyat, trs.
- Komisyon. Temel Türkçe Sözlük, (Sadeleştirilmiş ve Genişletilmiş Kâmus-i Türkî). 3 cilt. İstanbul: Tercüman Yayınları, 1986.
- Komisyon. Türkçe Bilim Terimleri Sözlüğü (Sosyal Bilimler). Ankara: TÜBA Yayınları 2011.
- Komisyon. Türkçe Sözlük. 2 cilt. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1988.
- Korkmaz, Zeynep. Gramer Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1992.
- Lüleci, Murat. Yeni Bir Disiplin Olarak Metin Dilbilim ve Türk Edebiyatına Metin Dilbilimsel Bir Yaklaşım. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2010.
- Martınet, Andre. İşlevsel Genel Dilbilim. çev. Berke Vardar İstanbul: Multılıngual, 1998.
- Muhammed Casım el-Mahir. et-Tefsîru’l-lugavî fi Mehâsini’t-te’vil. Musul: Musul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, Doktora Tezi, 2003.
- Müsâid b. Süleyman. et-Tefsîru’l-lugavî Li’l-Kur’âni’l-Kerîm. Riyad: Dâru İbni’l-Cevzî, 3. baskı, 1432.
- Oraliş, Meral & Şeyda Özil. “Metin Dilbilimsel Yaklaşımla Yazınsal Bir Metni Çözümleme Denemesi”. Dilbilim Araştırmaları 3, (1992), 37-51.
- Polat, Selahattin. Metin Tenkidi. İstanbul: İFAV yayınları, 2015.
- Saussure, Ferdinand de. Genel Dilbilim Dersleri. çev. Berke Vardar. İstanbul: Multilingual Yayınlar, 2001.
- Suyûtî, Celâleddîn Abdurrahmân. el-Müzhir fî Ulûmi’l-Lugati ve Envâ‘ihâ. Thk. Muhammed Ahmed Câdelmevlâ Bek vd. Beyrut, Mektebetü’l-Asriyye, 1987.
- Şerifoğlu, Yasin. “Türkiye Türkçesinde İsimleri Sıfat Yapan Eklerin Durumları Üzerine Bir İnceleme Ve Yeni Bir Terim Önerisi”. TÜRÜK Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi 1/6 (2015), 71-78. h
- Toklu, M. Osman. Dilbilime Giriş. Ankara: Akçağ Yayınları, 2003.
- Uçan, Hilmi. Dilbilim, Göstergebilim ve Edebiyat Eğitimi. İstanbul: İz Yayıncılık, 2015.
- Vâfi, Ali Abdulvâhid. İlmu’l-luga. Kâhire: Dâru’n- Nahdati’l-Mısır, 2004.
- Vardar, Berke. Başlıca Dilbilim Terimleri. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları, 1978.
- ---------------. Dilbilimin Temel Kavram ve İlkeleri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1982.
- Yılmaz. Hasan. “Modern Dönem Kur’ân Yorumunda Dilbilimsel ve Semantik Yöneliş” Kafkas Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7, (2017), 14-30.
- Zebîdî, Muhammed Murtazâ. Tâcü’l-Arûs. 9 cilt. Beyrut: Dârû’l-Sâdır, 2011.
- Zehebî, Muhammed Hüseyin. et-Tefsîr ve’l-Müfessîrûn. 3 cilt. Kâhire: Dâru’l-Hadîs, 2005.
- Zerkeşî, Muhammed b. Abdullah. el-Burhan fî ulûmi’l-Kur’an. Thk. Ebû’l-Fadl ed-Dimyâtî. Kahire: Daru’l-Hadis, 2006.
- Zürkânî, Muhammed Abdu’l-Azim. Menâhilu’l-İrfân fî Ulumi’Kur’an. 2 cilt. Beyrut: Dâru’l-Marife, 2005.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Din Araştırmaları |
| Bölüm | Araştırma Yazıları |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Aralık 2019 |
| Gönderilme Tarihi | 9 Aralık 2019 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2019 Cilt: 2 Sayı: 2 |
UMDE Dini Tetkikler Dergisi Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı (CC BY NC) ile lisanslanmıştır.