Öz
Âhiret olgusu Kur’an’da en çok bahsi geçen konular arasında yer almaktadır. İmanın esaslarından biri olan âhirete iman, Kur’an’da Allah’a iman ile birlikte pek çok kez geçmektedir. Aynı şekilde Kur’an’da insanın dünyada yaptıklarının karşılığını herhangi bir haksızlığa uğramadan âhirette bulacağı da sürekli olarak zikredilmektedir. İlahi murada uygun bir hayat sürenlerin cennet mükâfatına nail olacağı, aksi bir hayat tarzı benimseyenlerin ise cehennem azabına duçar olacağı ifade edilmektedir. Yüce Allah, bu şekilde cennet nimetlerinden bahsettiği gibi cehennem azabından da bahsetmektedir. İnsanın bu anlamda yapıp ettiklerine dikkat etmesinin gerekliliği, Kur’an’da Rahman ve Rahim olan Allah’ın rahmetinin tecellisi olarak bir uyarı şeklinde her zaman karşımıza çıkmaktadır. Bu uyarılar içerisinde “pişmanlık sahneleri” önemli bir yer tutmaktadır. Bu çeşit sahneler bazen “keşke” anlamını ifade eden bir edat ile bazen de doğrudan pişmanlık ifade eden bir kelimenin varlığıyla sunulmaktadır. Farklı lafızlar ile sunulan bu ifadeler, çoğunlukla imkânsız bir temenniyi içerisinde barındırmaktadır. Kur’an’ın eşsiz nazmı içerisinde, insanlara hitap eden bu sahneler, üzerinde düşünülmesi gereken birçok hikmeti barındırmaktadır. Özellikle bu sahnelerde öne çıkan insanların pişmanlık nedenlerinin tespiti, bir hidayet rehberi ve öğüt olan Kur’an’ın bu bağlamda sunmuş olduğu mesajların değerini kavramak açısından önem arz etmektedir. Bu çalışmada özellikle bu tür sahnelerin tasviri yapılacak ve âhiret günü insanları pişmanlığa sürükleyen davranışların tespit edilmesiyle Kur’an’ın uyarıları gözler önüne serilecektir.
Kaynakça
- Abdülbâkî, Fuâd. el-Mu’cemü’l-müfehres li-elfâzi’l-Kur’âni’l-Kerîm. İstanbul: el-Mektebetü’l-İslâmiyye, 1984.
- Akdağ, Hasan. Arap Dilinde Edatlar. Konya: Tekin Kitabevi, ts.
- Alper, Hülya. “Tekzip”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 40: 391-392. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
- Alper, Ömer Mahir. “İtaat”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 23:444-445. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
- Âlûsî, Ebü’l-Fadl Şihabüddîn Mahmûd. Rûhu’l-meânî. 15 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415/1994.
- Beğavî, Ebû Muhammed el-Hüseyin b. Mes‘ûd. Meâlimü’t-tenzîl. 4 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2010.
- Beyzâvî, Abdullah b. Ömer b. Muhammed. Envâru’t-tenzîl ve esrâru’t-te’vîl. 2 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l İlmiyye, 1408/1988.
- Çağrıcı, Mustafa. “İhsan”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 21: 544-546. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
- Doğan, D. Mehmet. Büyük Türkçe Sözlük. İstanbul: BeyanYayınları, 1989.
- Ebû Hayyân el-Endelüsî, Muhammed b. Yûsuf b. Ali. el-Bahru’l-mühît. 21 cilt. Thk. Mâhir Cevves. Beyrut: er-Risâletü’l-Âlemiyye, 2015.
- Elmalılı, Muhammed Hamdi Yazır. Hak Dini Kur’an Dili. 9 cilt. İstanbul: Nşr. Eser Neşriyat ve Dağıtım, 1982.
- Ezdî, Ebû Bekr Muhammed b. Hasen. Cemheretü’l-lüga. 3 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1426/2005.
- Fîrûzâbâdî, Mecdüddîn Muhammed b. Ya‘kûb b. Muhammed. Besâʾiru zevi’t-temyîz. 6 cilt. Thk. Muhammed Ali en-Neccâr. Beyrut: el-Mektebetü’l-İlmiyye, ts.
- Halîl b. Ahmed, el-Ferâhîdî. Kitâbü’l-ayn. Thk. Abdülhamid Hendârî. 4 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1424/2003.
- İbn Âşûr, Muhammed Tâhir b. Âşûr. et-Tahrîr ve’t-tenvîr. 30 cilt. Beyrut: Müessesetü’t-Târîh, ts.
- İbn Atiyye, Ebû Muhammed Abdülhak b. Gâlib b. Atiyye. el-Muharrerü’l-vecîz fî Tefsîri’l-Kitâbi’l-Azîz. 5 cilt. Thk. Abdüsselâm Abdüşşâfî Muhammed. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2011.
- İbn Hişam, Ebû Muhammed Abdullah Cemâlüddîn b. Hişâm. Şerhu Katri’n-nedâ ve belli’s-sadâ. Nşr. Muhammed Muhyiddîn Abdülhamîd. Beyrut: el-Mektebetü’l-Asriyye, 1432/2011.
- İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ. Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm. 8 cilt. Thk. Muhammed İbrâhîm el-Bennâ-Muhammed Ahmed Âşûr-Abdülazîz Ğanîm. İstanbul: Kahraman Yayınları, 1985.
- İbn Manzûr, Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-Arab. 9 cilt. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 1434/2012.
- İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahman b. Ali. Zâdü’l-mesîr fi ilmi’t-Tefsîr. 8 cilt. Lübnan: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2009.
- Karaman, Hayreddin-Çağrıcı, Mustafa-Dönmez, İbrahim Kafi-Gümüş, Sadrettin. Kur’an Yolu Türkçe Meâl ve Tefsir. 5 cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2006.
- Kılıçarslan, Mehmet. “Kur’an-ı Kerim’deki Temenni İfadeleri”. Namık Kemal Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2/2 (2016): 13-44.
- Kurtubî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed. el-Câmi‘ li ahkâmi’l-Kur’ân. 20 cilt. İskenderiye: Dâru İbni Haldûn, 1417/1996.
- Mâturîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed. Te’vîlâtü’l-Kur’ân. 17 cilt. Thk. Ahmed Vanlıoğlu, İstanbul: Mizan Yayınevi, 2005.
- Mâverdî, Ebü’l-Hasen Ali b. Muhammed b. Habîb. en-Nüket ve’l-‘uyûn. 6 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1428/2008.
- Mekkî b. Ebî Tâlib, Ebû Muhammed. el-Hidâye ile’l-Bülûği’n-Nihâhe. 12 cilt. b.y.: y.y., 1428/2009.
- Merâğî, Ahmed Mustafa, Tefsîru’l-Merâğî. 10 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2006.
- Mukâtil b. Süleymân, Ebü’l-Hasen b. Beşîr el-Ezdî. Tefsîru Mukâtil b. Süleymân. Thk. Ahmed Ferîd. 3 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
- Nesefî, Ebü’l-Berekât Abdullah b. Ahmed b. Mahmûd. Medârkü’t-tenzîl ve hakâiku’t-te’vîl. 3 cilt. Thk. Yûsuf Ali Bedîvî, Beyrut: Dâru İbni Kesîr, 1432/2011.
- Özsoy, Ömer - Güler, İlhami. Konularına Göre Kur’an. Ankara: Fecr Yayınları, 1996.
- Râgıb el-İsfahânî, el-Hüseyin b. Muhammed. el-Müfredât fî garîbi’l-Kur’ân. İstanbul: Kahraman Yayınları, 1986.
- Râzî, Fahruddîn. Mefâtîhu’l-ğayb. 32 cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1425-26/2005.
- Sinanoğlu, Mustafa. “İman”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 22: 212-214. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
- Şevkânî, Muhammed b. Ali b. Muhammed. Fethü’l-kadîr. 5 cilt. Thk. Abdurrahmân Umeyre Beyrut: Dâru İbni Haldûn, 1994.
- Taberî, Ebû Ca‛fer Muhammed b. Cerîr. Câmiu’l-beyân fî te’vîli’l-Kur’ân. 12 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1412/1992.
- Teftâzânî, Sa‘düddîn. Muhtasaru’s-Sa‘d şerhu telhisi Kitâbi miftâhi’l-ulûm. Thk. Abdulhamid Hindâvî, (Beyrut: el-Mektebetü’l-Asriyye, 2013.
- Vâhidî, Ebü’l-Hasen Ali b. Ahmed. Esbâbü’n-nüzûl. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1982.
- Zebidî, Muhammed Murtaza. Tâcu’l-arûs. 10 cilt. Thk. Nevaf el-Cerrâh. Beyrut: Dâru Sâdır, 2011.
- Zeccâc, Ebû İshâk İbrâhîm b. es-Serî. Meâni’l-Kur’ân ve i‘râbuhû. 5 cilt. Thk. Abdülcelîl Abdühû Şelebî, Kahire: Dâru’l-Hadîs.
- Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer. Tefsîrü’l-Keşşâf. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1430/2009.
Öz
The concept of the Hereafter is one of the most mentioned subjects in the Qur’an. Belief in the Hereafter, which is one of the principles of faith, is mentioned in the Qur’an many times along with the belief in Allah. It is also mentioned in the Qur’an that people will find their reward or punishment in the Hereafter without any injustice. It is stated that those who lead a life in accordance with Allah’s will is going to receive the reward of paradise and those who adopt the opposite way of life is going to suffer the punishment of hell. In this way, Almighty Allah speaks of the blessings of heaven as well as the punishment of hell. In this sense, the warning that one should pay attention to his/her acts always appears in the Qur’an as a manifestation of Allah’s mercy, the Most Merciful. Among these warnings, “the scenes of regret” in the Hereafter occupy a significant place in the Qur’an. Such scenes are sometimes presented with a preposition that expresses the meaning of “I wish” and sometimes with the presence of a word that expresses a direct regret. These statements, presented with different words, often contain an impossible wish. In the unique verses of the Qur’an, these scenes that appeal to people contain many wisdom that must be considered. In particular, the determination of the reasons behind the regret of those people in these scenes is important in order to comprehend the value of the messages of the Qur’an, which calls itself guidance. In this study, such scenes will be depicted and the Qur’an’s warnings will be revealed by identifying behaviors that lead people to regret in the Hereafter.
Anahtar Kelimeler
The Qur’anic Exegesis/Tafsīr the Hereafter Regret Heartbreak Wish
Kaynakça
- Abdülbâkî, Fuâd. el-Mu’cemü’l-müfehres li-elfâzi’l-Kur’âni’l-Kerîm. İstanbul: el-Mektebetü’l-İslâmiyye, 1984.
- Akdağ, Hasan. Arap Dilinde Edatlar. Konya: Tekin Kitabevi, ts.
- Alper, Hülya. “Tekzip”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 40: 391-392. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
- Alper, Ömer Mahir. “İtaat”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 23:444-445. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
- Âlûsî, Ebü’l-Fadl Şihabüddîn Mahmûd. Rûhu’l-meânî. 15 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415/1994.
- Beğavî, Ebû Muhammed el-Hüseyin b. Mes‘ûd. Meâlimü’t-tenzîl. 4 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2010.
- Beyzâvî, Abdullah b. Ömer b. Muhammed. Envâru’t-tenzîl ve esrâru’t-te’vîl. 2 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l İlmiyye, 1408/1988.
- Çağrıcı, Mustafa. “İhsan”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 21: 544-546. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
- Doğan, D. Mehmet. Büyük Türkçe Sözlük. İstanbul: BeyanYayınları, 1989.
- Ebû Hayyân el-Endelüsî, Muhammed b. Yûsuf b. Ali. el-Bahru’l-mühît. 21 cilt. Thk. Mâhir Cevves. Beyrut: er-Risâletü’l-Âlemiyye, 2015.
- Elmalılı, Muhammed Hamdi Yazır. Hak Dini Kur’an Dili. 9 cilt. İstanbul: Nşr. Eser Neşriyat ve Dağıtım, 1982.
- Ezdî, Ebû Bekr Muhammed b. Hasen. Cemheretü’l-lüga. 3 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1426/2005.
- Fîrûzâbâdî, Mecdüddîn Muhammed b. Ya‘kûb b. Muhammed. Besâʾiru zevi’t-temyîz. 6 cilt. Thk. Muhammed Ali en-Neccâr. Beyrut: el-Mektebetü’l-İlmiyye, ts.
- Halîl b. Ahmed, el-Ferâhîdî. Kitâbü’l-ayn. Thk. Abdülhamid Hendârî. 4 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1424/2003.
- İbn Âşûr, Muhammed Tâhir b. Âşûr. et-Tahrîr ve’t-tenvîr. 30 cilt. Beyrut: Müessesetü’t-Târîh, ts.
- İbn Atiyye, Ebû Muhammed Abdülhak b. Gâlib b. Atiyye. el-Muharrerü’l-vecîz fî Tefsîri’l-Kitâbi’l-Azîz. 5 cilt. Thk. Abdüsselâm Abdüşşâfî Muhammed. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2011.
- İbn Hişam, Ebû Muhammed Abdullah Cemâlüddîn b. Hişâm. Şerhu Katri’n-nedâ ve belli’s-sadâ. Nşr. Muhammed Muhyiddîn Abdülhamîd. Beyrut: el-Mektebetü’l-Asriyye, 1432/2011.
- İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ. Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm. 8 cilt. Thk. Muhammed İbrâhîm el-Bennâ-Muhammed Ahmed Âşûr-Abdülazîz Ğanîm. İstanbul: Kahraman Yayınları, 1985.
- İbn Manzûr, Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-Arab. 9 cilt. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 1434/2012.
- İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahman b. Ali. Zâdü’l-mesîr fi ilmi’t-Tefsîr. 8 cilt. Lübnan: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2009.
- Karaman, Hayreddin-Çağrıcı, Mustafa-Dönmez, İbrahim Kafi-Gümüş, Sadrettin. Kur’an Yolu Türkçe Meâl ve Tefsir. 5 cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2006.
- Kılıçarslan, Mehmet. “Kur’an-ı Kerim’deki Temenni İfadeleri”. Namık Kemal Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2/2 (2016): 13-44.
- Kurtubî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed. el-Câmi‘ li ahkâmi’l-Kur’ân. 20 cilt. İskenderiye: Dâru İbni Haldûn, 1417/1996.
- Mâturîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed. Te’vîlâtü’l-Kur’ân. 17 cilt. Thk. Ahmed Vanlıoğlu, İstanbul: Mizan Yayınevi, 2005.
- Mâverdî, Ebü’l-Hasen Ali b. Muhammed b. Habîb. en-Nüket ve’l-‘uyûn. 6 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1428/2008.
- Mekkî b. Ebî Tâlib, Ebû Muhammed. el-Hidâye ile’l-Bülûği’n-Nihâhe. 12 cilt. b.y.: y.y., 1428/2009.
- Merâğî, Ahmed Mustafa, Tefsîru’l-Merâğî. 10 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2006.
- Mukâtil b. Süleymân, Ebü’l-Hasen b. Beşîr el-Ezdî. Tefsîru Mukâtil b. Süleymân. Thk. Ahmed Ferîd. 3 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
- Nesefî, Ebü’l-Berekât Abdullah b. Ahmed b. Mahmûd. Medârkü’t-tenzîl ve hakâiku’t-te’vîl. 3 cilt. Thk. Yûsuf Ali Bedîvî, Beyrut: Dâru İbni Kesîr, 1432/2011.
- Özsoy, Ömer - Güler, İlhami. Konularına Göre Kur’an. Ankara: Fecr Yayınları, 1996.
- Râgıb el-İsfahânî, el-Hüseyin b. Muhammed. el-Müfredât fî garîbi’l-Kur’ân. İstanbul: Kahraman Yayınları, 1986.
- Râzî, Fahruddîn. Mefâtîhu’l-ğayb. 32 cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1425-26/2005.
- Sinanoğlu, Mustafa. “İman”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 22: 212-214. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
- Şevkânî, Muhammed b. Ali b. Muhammed. Fethü’l-kadîr. 5 cilt. Thk. Abdurrahmân Umeyre Beyrut: Dâru İbni Haldûn, 1994.
- Taberî, Ebû Ca‛fer Muhammed b. Cerîr. Câmiu’l-beyân fî te’vîli’l-Kur’ân. 12 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1412/1992.
- Teftâzânî, Sa‘düddîn. Muhtasaru’s-Sa‘d şerhu telhisi Kitâbi miftâhi’l-ulûm. Thk. Abdulhamid Hindâvî, (Beyrut: el-Mektebetü’l-Asriyye, 2013.
- Vâhidî, Ebü’l-Hasen Ali b. Ahmed. Esbâbü’n-nüzûl. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1982.
- Zebidî, Muhammed Murtaza. Tâcu’l-arûs. 10 cilt. Thk. Nevaf el-Cerrâh. Beyrut: Dâru Sâdır, 2011.
- Zeccâc, Ebû İshâk İbrâhîm b. es-Serî. Meâni’l-Kur’ân ve i‘râbuhû. 5 cilt. Thk. Abdülcelîl Abdühû Şelebî, Kahire: Dâru’l-Hadîs.
- Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer. Tefsîrü’l-Keşşâf. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1430/2009.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Din Araştırmaları |
| Bölüm | Araştırma Yazıları |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Temmuz 2019 |
| Gönderilme Tarihi | 14 Temmuz 2019 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2019 Cilt: 2 Sayı: 1 |
UMDE Dini Tetkikler Dergisi Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı (CC BY NC) ile lisanslanmıştır.