Öz
Planned obsolescence is a strategy
causing social, economical and environmental
damages. It was defined under French
Consumer Protection Code, Article L441-2 as
“any techniques whereby the entity responsible
for the placement of a product on the market
deliberately intends to shorten life span in order
to increase its rate of replacement.” It has very
wide concept since it has different applications
in various sectors and has different types
such as technological obsolescence, built-in
obsolescence, or psychological obsolescence.
Even though planned obsolescence was
discussed by economists in detail, there is not
sufficient studies legally. This article analyses
planned obsolescence regarding legal aspects.
This work analyses planned obsolescence
applications of designing components with
unsustainably short lifespan, and releasing
new model regularly aiming to obsolete
previous model. It assesses increasing
online transactions, and replacing collective
activities and works by social isolation
caused by Covid-19. It is aimed to determine
whether there is a connection between the
experience of ‘the biggest decrease in demand
for smart devices since 2013 in the Covid-19
period this year’ and the perception of “the
more consumption the higher social status” or
“having certain brand, or new model products
is an indicator of socioeconomic status”
which are caused by psychological planned
obsolescence.
Anahtar Kelimeler
Planned Obsolescence Covid-19 Psychological Obsolescence Cyberspace Law IT Law.
Kaynakça
- Ackerman F, Why Do We Recycle: Markets, Values, and Public Policy (Island Press 1997).
- Arı M, “Tema”lı Hayatlar Sosyolojisi (Türkiye’de Tüketim Toplumunun Tezahürlerini Anlamak) Yüksek Lisans Tezi, (Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü 2014).
- Babaoğul M ve Buğday EB, ‘Gösteriş Tüketimine Karşı Gönüllü Sadelik’ iç Babaoğul M, Şener A ve Buğday EB (ed), Tüketici Yazıları (III) (Elma Teknik Basım Matbaacılık 2012).
- Bulow J, ‘An Economic Theory of Planned Obsolescence’ (Oxford University Press 1986) The Quarterly Journal of Economics 729 - 750.
- Burns B, ‘Re-evaluating Obsolescence and Planning for It’ iç Cooper T (ed), Longer Lasting Products (Gower Publishing Limited 2010).
- Canalys, ‘Smartphone Shipments in China reach 73 Million in Q1 2020, Down 18% Year on Year’ (2020) <https://www.canalys.com/newsroom/ canalys-china-smartphone-shipments-Q1-2020> erişildi 1 Mayıs 2020.
- Chapman J, Emotionally Durable Design: Objects, Experiences, and Empathy (Earthscan 2005).
- Chapman J, ‘Subject/Object Relationships and Emotionallay Durable Design’ iç Cooper T (ed), Longer Lasting Products (Gower Publishing Limited 2010).
- CNNTürk, ‘Dijital Tüketim Trendlerine Korona Virüs Etkisi’ (2020) <https:// www.cnnturk.com/bilim-teknoloji/dijital-tuketim-trendlerine-koronavirus- etkisi> erişildi 20 Mart 2020.
- Çelik HC, ‘TV’de Kapitalist Hegemonyanın Yeniden Üretimine Bir Örnek: “Bu Tarz Benim” Yarışması’ (2018) 1(1) SDÜ İfade 87 - 128.
- Çınar R ve Çubukcu İ, ‘Tüketim Toplumunun Şekillenmesi ve Tüketici Davranışları -Karşılaştırmalı Bir Uygulama’ (2009) 13(1) Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 277 - 300.
- De Oliveira, RG, ‘Planned Obsolescence’ (2013) 13(4) Leadership and Management in Engineering 262 - 264.
- Del Mastro A, ‘Planned Obsolescence: The Good and the Bad’ (2018) <https:// www.perc.org/2012/07/18/planned-obsolescence-the-good-and-thebad/> erişildi 30 Kasım 2018.
- Gabriel Y ve Lang T, The Unmanageable Consumer: Contemporary Consumption and Its Fragmentation (Sage Publications 1995).
- Goldwert L, ‘Maker of Nutella Settles with Consumers Over ‘Healthy Food’ Claims; will Pay Out $3 Million’ (2012) New York Daily News.
- Guiltinan J, ‘Creative Destruction and Destructive Creations: Environmental Ethics and Planned Obsolescence’ (2009) 89(1) Journal of Business Ethics 19 - 28. Heater B, ‘Smartphone Shipments Dropped 13% Globally, and COVID-19 is to Blame’ (2020) TechCrunch <https://techcrunch.com/2020/04/30/ smartphone-shipments-dropped-13-globally-and-covid-19-is-toblame/> erişildi 5 Mayıs 2020.
- Karimi M, ‘Effect of Culture on Online Shopping: Comparison Between Iran And Turkey’ iç 2nd International Conference on Industrial Engineering and Technology Management (2018) 49 - 56.
- Kayaköy Taş M, Pazarlama İletişiminde Sosyal Medya Kullanımı: Sigorta Pazarına Bir Uygulama Yüksek Lisans Tezi (İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü 2014).
- Legifrance Le Service Public De La Diffusion Du Droit. Ordinance No. 2016- 301 of March 14, 2016 Relating to the Legislative Part of the Consumer Code (2016).
- Michel A, ‘Product Lifetimes Through the Various Legal Approaches within the EU Context: Recent Initiatives Against Planned Obsolescence’ iç Bakker Conny A ve Mugge R (ed), PLATE: Product Lifetimes And The Environment (Delft University of Technology and IOS Press 2017).
- Özdemir Ş ve Yaman F, Türkiye’de Reklam Ahlakı Araştırması Güncel Sorunlar ve Çözüm Önerileri (Limit Ofset 2015).
- Pham S, ‘Samsung Warns Covid-19 will Hurt Smartphone Sales and the Rollout of 5G. But the Work-from-home Revolution is Here to Stay’ (CNN Business 2020) <https://edition.cnn.com/2020/04/29/tech/ samsung-smartphone-coronavirus/index.html> erişildi 30 Nisan 2020.
- Prakash S, Dehoust G, Gsell M, Schleicher T ve Stamminger R, Einfluss der Nutzungsdauer von Produkten auf ihre Umweltwirkung: Schaffung einer Informationsgrundlage und Entwicklung von Strategien gegen “Obsoleszenz.” (Herausgeber 2016).
- Soto Pineda J ve Prada Salmoral M, A Juridical ‘Theory’ of Planned Obsolescence. (2017).
- Şit İmamoğlu B, Planlı Eskitme (Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü 2020).
- Torlak Ö ve Tiltay MA, Pazarlama Ahlâkı Sosyal Sorumluluklar Ekseninde Pazarlama Kararları ve Tüketici Davranışlarının Analizi (Beta Basım 2017).
- Torlak Ö, Özdemir Ş ve Yaman F, ‘Pazarlama ve Reklam Ahlakı’ iç Erdoğmuş N, Torlak Ö ve Bilgin Tiryaki K, (ed), Temelleri ve Uygulamalarıyla İş Ahlakı (İGİAD Türkiye İktisadî Girişim ve İş Ahlakı Derneği 2018).
- Uğur NG ve Turan AH, ‘Üniversite Öğrencilerinin Mobil Uygulamaları Kabulü ve Kullanımı: Sakarya Üniversitesi Örneği’ (2015) 6(2) İnternet Uygulamaları ve Yönetimi Dergisi 63 - 79.
- United Nations Guidelines for Consumer Protection (United Nations Conference on Trade and Development 2016).
Öz
Ürünü piyasaya süren kişilerin ürün
ömrünü kasten kısaltmak üzere kullandıkları
her türlü teknik olarak planlı eskitme
Fransa’da Tüketici Kanunu’nun L441-2
maddesinde tanımlanmıştır. Teknolojik,
müdahil veya psikolojik eskitme gibi türleri
olan planlı eskitme birçok sektörde farklı
uygulamalarla ortaya çıktığından kapsamlı
bir konudur; ancak hukuki açıdan yeterince
incelenmemiştir. Bu eksikliğin giderilmesini
amaçlayan bu çalışmanın kapsamı planlı
eskitme türlerinden psikolojik eskitme ile
sınırlandırılmıştır. Bu bağlamda belirli
aralıklarla yeni ürün piyasaya sürülerek
mevcut modelin eskidiği algısı uyandırılması
gibi planlı eskitme uygulamaları ele alınmıştır.
Mevcut sistemde Covid-19 etkisinde online
işlemlerin artması ve toplu aktivitelerin
yerini sosyal izolasyonun almasının planlı
eskitmeye etkisi sorgulanmıştır. Bu şekilde
akıllı cihaz talebinde 2013 yılından itibaren
en büyük düşüşün Covid-19 nedeniyle
özellikle psikolojik planlı eskitme kapsamında
üreticiler tarafından oluşturulan toplumsal
statünün tükettikçe yükselmesi algısı yahut
belirli marka ve yeni model ürünlere sahip
olmanın toplumsal statü göstergesi olduğu
algısı arasında bir bağ olup olmadığının tespiti
amaçlanmıştır.
Anahtar Kelimeler
Planlı Eskitme Covid-19 Psikolojik Eskitme Siber Hukuk Bilişim Hukuku
Kaynakça
- Ackerman F, Why Do We Recycle: Markets, Values, and Public Policy (Island Press 1997).
- Arı M, “Tema”lı Hayatlar Sosyolojisi (Türkiye’de Tüketim Toplumunun Tezahürlerini Anlamak) Yüksek Lisans Tezi, (Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü 2014).
- Babaoğul M ve Buğday EB, ‘Gösteriş Tüketimine Karşı Gönüllü Sadelik’ iç Babaoğul M, Şener A ve Buğday EB (ed), Tüketici Yazıları (III) (Elma Teknik Basım Matbaacılık 2012).
- Bulow J, ‘An Economic Theory of Planned Obsolescence’ (Oxford University Press 1986) The Quarterly Journal of Economics 729 - 750.
- Burns B, ‘Re-evaluating Obsolescence and Planning for It’ iç Cooper T (ed), Longer Lasting Products (Gower Publishing Limited 2010).
- Canalys, ‘Smartphone Shipments in China reach 73 Million in Q1 2020, Down 18% Year on Year’ (2020) <https://www.canalys.com/newsroom/ canalys-china-smartphone-shipments-Q1-2020> erişildi 1 Mayıs 2020.
- Chapman J, Emotionally Durable Design: Objects, Experiences, and Empathy (Earthscan 2005).
- Chapman J, ‘Subject/Object Relationships and Emotionallay Durable Design’ iç Cooper T (ed), Longer Lasting Products (Gower Publishing Limited 2010).
- CNNTürk, ‘Dijital Tüketim Trendlerine Korona Virüs Etkisi’ (2020) <https:// www.cnnturk.com/bilim-teknoloji/dijital-tuketim-trendlerine-koronavirus- etkisi> erişildi 20 Mart 2020.
- Çelik HC, ‘TV’de Kapitalist Hegemonyanın Yeniden Üretimine Bir Örnek: “Bu Tarz Benim” Yarışması’ (2018) 1(1) SDÜ İfade 87 - 128.
- Çınar R ve Çubukcu İ, ‘Tüketim Toplumunun Şekillenmesi ve Tüketici Davranışları -Karşılaştırmalı Bir Uygulama’ (2009) 13(1) Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 277 - 300.
- De Oliveira, RG, ‘Planned Obsolescence’ (2013) 13(4) Leadership and Management in Engineering 262 - 264.
- Del Mastro A, ‘Planned Obsolescence: The Good and the Bad’ (2018) <https:// www.perc.org/2012/07/18/planned-obsolescence-the-good-and-thebad/> erişildi 30 Kasım 2018.
- Gabriel Y ve Lang T, The Unmanageable Consumer: Contemporary Consumption and Its Fragmentation (Sage Publications 1995).
- Goldwert L, ‘Maker of Nutella Settles with Consumers Over ‘Healthy Food’ Claims; will Pay Out $3 Million’ (2012) New York Daily News.
- Guiltinan J, ‘Creative Destruction and Destructive Creations: Environmental Ethics and Planned Obsolescence’ (2009) 89(1) Journal of Business Ethics 19 - 28. Heater B, ‘Smartphone Shipments Dropped 13% Globally, and COVID-19 is to Blame’ (2020) TechCrunch <https://techcrunch.com/2020/04/30/ smartphone-shipments-dropped-13-globally-and-covid-19-is-toblame/> erişildi 5 Mayıs 2020.
- Karimi M, ‘Effect of Culture on Online Shopping: Comparison Between Iran And Turkey’ iç 2nd International Conference on Industrial Engineering and Technology Management (2018) 49 - 56.
- Kayaköy Taş M, Pazarlama İletişiminde Sosyal Medya Kullanımı: Sigorta Pazarına Bir Uygulama Yüksek Lisans Tezi (İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü 2014).
- Legifrance Le Service Public De La Diffusion Du Droit. Ordinance No. 2016- 301 of March 14, 2016 Relating to the Legislative Part of the Consumer Code (2016).
- Michel A, ‘Product Lifetimes Through the Various Legal Approaches within the EU Context: Recent Initiatives Against Planned Obsolescence’ iç Bakker Conny A ve Mugge R (ed), PLATE: Product Lifetimes And The Environment (Delft University of Technology and IOS Press 2017).
- Özdemir Ş ve Yaman F, Türkiye’de Reklam Ahlakı Araştırması Güncel Sorunlar ve Çözüm Önerileri (Limit Ofset 2015).
- Pham S, ‘Samsung Warns Covid-19 will Hurt Smartphone Sales and the Rollout of 5G. But the Work-from-home Revolution is Here to Stay’ (CNN Business 2020) <https://edition.cnn.com/2020/04/29/tech/ samsung-smartphone-coronavirus/index.html> erişildi 30 Nisan 2020.
- Prakash S, Dehoust G, Gsell M, Schleicher T ve Stamminger R, Einfluss der Nutzungsdauer von Produkten auf ihre Umweltwirkung: Schaffung einer Informationsgrundlage und Entwicklung von Strategien gegen “Obsoleszenz.” (Herausgeber 2016).
- Soto Pineda J ve Prada Salmoral M, A Juridical ‘Theory’ of Planned Obsolescence. (2017).
- Şit İmamoğlu B, Planlı Eskitme (Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü 2020).
- Torlak Ö ve Tiltay MA, Pazarlama Ahlâkı Sosyal Sorumluluklar Ekseninde Pazarlama Kararları ve Tüketici Davranışlarının Analizi (Beta Basım 2017).
- Torlak Ö, Özdemir Ş ve Yaman F, ‘Pazarlama ve Reklam Ahlakı’ iç Erdoğmuş N, Torlak Ö ve Bilgin Tiryaki K, (ed), Temelleri ve Uygulamalarıyla İş Ahlakı (İGİAD Türkiye İktisadî Girişim ve İş Ahlakı Derneği 2018).
- Uğur NG ve Turan AH, ‘Üniversite Öğrencilerinin Mobil Uygulamaları Kabulü ve Kullanımı: Sakarya Üniversitesi Örneği’ (2015) 6(2) İnternet Uygulamaları ve Yönetimi Dergisi 63 - 79.
- United Nations Guidelines for Consumer Protection (United Nations Conference on Trade and Development 2016).
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Hukuk |
| Bölüm | Research Article |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 6 Temmuz 2021 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2021 Sayı: 47 |
Kaynak Göster
- Makale Dosyaları