Sırat

Öz

20. yüzyılda ortaya çıkan Endonezce tefsir literatürünü 1912 yılında Kiai Hacı Ahmed Dahlân (1868-1923) tarafından Yogyagarta şehrinde kurulan Muhammediyye Cemiyyeti’nin varlığından bağımsız incelemek ve tahlil etmek mümkün görünmemektedir. Bu bağlamda 20. yüzyıl Endonezya’sında yaşanan gelişmelere bağlı olarak ortaya çıkan yenilikçi ve reformist dinî anlayışı en somut bir şekilde temsil eden ve günümüze kadar mevcudiyetini en etkin bir şekilde sürdüren tek teşkilat Muhammediyye’dir. Muhammediyye tarih boyunca etki ve yapı açısından 1923 yılında kurulan Persis gibi diğer reformist teşkilatlarla mukayese edilmeyecek derecede nüfuzunu korumayı ve çağdaş dünyanın gerekliliklerine göre uyarlanmayı başarabilmiştir. Bir teşkilat olarak Muhammediyye tefsir çalışmalarına etkin bir şekilde yöneldiği gibi bünyesinde bulunan birçok Endonezyalı bilgin ve düşünür tefsir ilmine büyük bir önem vermişler ve dönemin meşhur sloganı olan “Kur’ân’a Dönüş” düşüncesine hizmet etmişlerdir. Denilebilir ki Muhammediyye, temelde “Kur’ân’a dönüş” projesinin ve düşüncesinin kurumsallaşmış formudur. Bu çalışmada Endonezyalıların tefsir ilmine yönelmelerinde belirleyici olan amiller Muhammediyye örneği üzerinden araştırılacak ve Muhammediyye’nin en güçlü ve iddialı projesi olarak takdim ettiği at-Tanwir isimli tefsir kitabı incelenecektir. Zira at-Tanwir tarihsel süreçte model, üslup, muhteva, yöntem gibi birçok açıdan Endonezce tefsir çalışmalarının geçirdiği değişim ve dönüşümü somut olarak göstermesi bakımından büyük bir önem arz etmektedir.