Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi

Öz

II. Mahmut (1808-1839) iktisadi, askeri, idari, hukuki, eğitim ve sosyal alanlarda bir dizi yenilikler yapmıştır. Bu yeniliklerin birçoğunun en karakteristik özelliği alanlarında ilk olmalarıdır. Bu ilklerden biri de Osmanlı ülkesinde muhtarlık teşkilatının kurulmasıdır. Osmanlı Devleti’nde XIX. yüzyılın ilk yarısına kadar köy mahalle idaresinden imamlar sorumluydu. Muhtarlık teşkilatı ilk kez 1829’da İstanbul’da kuruldu. Bu uygulama taşrada ise ilk kez Kastamonu’da gerçekleştirilmiştir. Kastamonu sancağı mütesellimi Dede Mustafa Ağa İstanbul’daki muhtarlık uygulamasını örnek alarak 1833 yılında taşradaki ilk muhtarlık uygulamasını başlatmıştır. Dede Mustafa Ağa Kastamonu’da yaptığı çalışmaları ve elde ettiği sonuçları bir rapor haline getirerek İstanbul’a sunmuştur. Dönemin padişahı II. Mahmud bu uygulamadan memnun kalmış ülke genelinde muhtarlık teşkilatın ihdas edilmesini istemiştir.
Bolu bu dönemde Kastamonu Eyaletine bağlı bir sancak statüsündeydi. Dolayısıyla Bolu taşrada Kastamonu ile birlikte muhtarlık teşkilatının ilk kurulduğu beldelerden biridir. Bolu sancağında seçilen muhtarların isimleri 19 Haziran 1834 tarihi itibarıyla İstanbul’a bildirilmiştir. Bu çalışmada Bolu’da muhtarlık teşkilatının kuruluşu anlatılarak teşkilatın taşrada kuruluşuna ilişkin bilgiler verilmeye çalışılacaktır. Ayrıca muhtarlık teşkilatının taşrada kuruluşuna ilişkin Anadolu ve Rumeli’deki uygulamalarından, örnekler verilerek konuya ilişkin farklı yaklaşımlar bir karara bağlanmaya çalışılmıştır. Benzer bir husus gayrimüslim mahallelerindeki kocabaşı veya kethüda seçimi için de geçerlidir.