İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi

Öz

İnsan aceleci ve sabırsız bir karakter yapısına sahip olarak yaratılmıştır. Bu karakter, tasarrufları neticesinde ortaya çıkabilecek muhtemel sonuçlar hakkında derin ve analitik düşünmeyi, aklı selîm ile hareket etmeyi engellemekte, hakkaniyet ölçülerinin çiğnenerek itidâlin yok olmasına; kişinin idrak ve anlayışının kısmen ya da tamamen ortadan kalkmasına neden olmaktadır. Bu yüzden aceleciliğin insanın hataya düşmesine ve pişman olmasına sebep olan olumsuz bir yönü bulunmaktadır. Oysa insana teennî/sükûnet ile hareket etmesi tavsiye edilmiştir. Bu karakter yapısının bir tezahürü olarak insan, vaktinden önce bir takım tasarruflarda bulunarak kanun koyucunun koymuş olduğu bir yasağı ihlal etmekte, bu yüzden de çeşitli müeyyidelerle karşı karşıya kalabilmektedir. İnsanın aceleci davranması, elde etmek istediği hak ya da menfaatten mahrum olmasına sebep olabilmektedir. Nitekim Mecelle’de bu husus “Kim bir şeyi vaktinden evvel isti’cal eylerse mahrumiyetle muâteb olur” (md. 99) şeklinde düzenlenmiştir. İslam hukukunun pek çok farklı alanında bu kaidenin uygulandığı görülmektedir. Bu çalışmada vaktinden önce yapılan tasarrufların aile hukuku özelinde fıkhî hükümlere yansımaları ele alınmıştır. Öne çıkan örnekler üzerinde aceleciliğin doğurduğu mahrumiyetlerle ilgili yaklaşımlara değinilmiştir.