Universal Journal of Theology

Abstract

Tefsirler günümüzde genel itibariyle rivâyet tefsiri ve dirâyet tefsiri olmak üzere iki ana gruba ayrılmaktadır. Ancak bu tasnifi rivâyet ağırlıklı tefsirler ve dirâyet ağırlıklı tefsirler olarak ifade etmek daha yerinde olacaktır. Çünkü bütün tefsirlerin az da olsa hem rivâyet hem de dirâyet yönü vardır. Nitekim dirâyet tefsiri olarak zikredilen tefsirlerde müfessirler, bir ayetin açıklamasını yaparken diğer ayetlerden, hadislerden veya tabiîn sözlerinden de faydalanırlar. Bu da o tefsirlerin rivâyet boyutunu gösterir. Aynı şekilde rivâyet tefsiri olarak değerlendirilen tefsirlerde, müfessirlerin en azından rivâyetleri kendi tercihlerine göre sıralamaları, o tefsirlerdeki dirâyet boyutuna işaret eder. Taberî’nin “Câmiʿu’l-beyân ‘an te’vîli ‘âyi’l-Ḳurʾân” adlı eseri de rivâyet ağırlıklı bir tefsir olmasının yanı sıra dirâyet özelliklerini de barındıran bir tefsirdir. Nitekim Taberî, ayetleri tefsir ederken rivâyetleri sıralamasının yanı sıra Arap dilinin özelliklerinden yararlanmış, kendi tercih ve görüşlerini de ortaya koymuştur. İlk üç dönemin tefsir anlayış ve geleneğini ortaya koyması hasebiyle Taberî Tefsiri yazıldığı ilk dönemlerden itibaren oldukça fazla rağbet görmüş ve üzerine birçok çalışma yapılmıştır. Yapılan bu çalışmaların bazılarında Taberî’nin rey ve tercihlerine dair bir kısım bilgiler mevcut olmakla birlikte onun tefsirinin dirâyet boyutunu ele alan müstakil bir çalışma bulunmamaktadır. Yazarımızın “Taberî Tefsirinin Dirâyet Boyutu” adlı eseriyle bu boşluğu doldurması çalışmanın önemini göstermektedir. Ayrıca yazarın ifadesiyle bu çalışmanın diğer araştırmalardan farkı, Taberî’nin Kur’an ayetlerine dair kendi anlama ve yorumlama çabasını incelemektir. Bu yönüyle eser, rivâyet-dirâyet ayrımından kaynaklanan sorunların çözümüne katkı sunma gayesi taşımaktadır.