Tasavvuf İlmi ve Akademik Araştırma Dergisi

Abstract

Hacı Bektâş-ı Velî, Moğol İstilâları ve sonrasında gelişen siyâsî, iktisâdî, ictimâî, dinî, kültürel hareketliliğin en yoğun olduğu buhranlı bir dönemde yaşamıştır. Moğol İstilâları sebebiyle ilim ve irfân ehli şahsiyetler, güvenli bölge olarak kabul ettikleri, fikirlerini ve faaliyetlerini rahatlıkla yayabileceklerini düşündükleri Anadolu’ya göç etmişlerdir. Yerli ahâliyle yakın irtibat kurmak suretiyle yerleştikleri şehir ve kasabaların rûhuna yeni bir hayat katmışlar, gerçekleştirdikleri gönül fetihleriyle Anadolu ve Balkanların Türk İslâm yurduna dönüşmesinde önemli görev üstlenmişlerdir.
13. yüzyıl başlarında Horasan’dan Anadolu’ya göç eden hayatı, eserleri, fikirleri, menkıbeleriyle hakkında çokça konuşulan, fakat esrârını da muhâfaza eden Hacı Bektâş-ı Velî, Türk İslâm kültür ve medeniyet tarihinde önemli yere sahip bir şahsiyettir. Malûm olduğu üzere onun düşünce dünyasının temelini tasavvufî öğeler oluşturmaktadır. Dünya ve âhiret huzûruna yönelik söylemlerinde referans kaynağı, diğer sûfîlerde olduğu gibi Kur’ân-ı Kerim ve hadîs-i şeriflerdir. Nitekim Besmele Tefsiri, Fâtiha Tefsiri, Hadîs-i Erbaîn Şerhi gibi ona atfedilen eserler bunun kanıtıdır. Söz konusu eserler incelendiğinde Hacı Bektâş-ı Velî’nin iyi bir âlim ve ârif yönünün olduğu görülmektedir. Hacı Bektâş-ı Velî dinî, ahlâkî söylemlerinde genel olarak îmân, amel, ahlâk bütünlüğünde Allah’ın rızasına talip olmak, dünya ve âhiret huzûruna nâil olmak yönünde temel prensipler sunmaktadır. Bunu âyet-i kerîme, hadîs-i şerif ve kelâm-ı kibâr eşliğinde, muhtelif örnekler üzerinde dört kapı kırk makâm ilkeleri etrafında izah etmektedir. Hacı Bektâş-ı Velî’ye atfedilen eserlerden ve diğer yazılı kaynaklardan yararlanarak, dinî, ahlâkî tasavvufî görüşlerini tespit etmek gayesiyle ele alınan bu makale iki bölümden oluşacaktır. Birinci bölümünde Hacı Bektâş-ı Velî’nin hayatı ve eserlerine, ikinci bölümde ise tasavvufî görüşlerine yer verilecek, sonuç kısmında ise konuya dâir genel bir değerlendirme yapılacaktır.