Research Article
BibTex RIS Cite

Year 2022, Volume: 10 Issue: 2, 437 - 461, 30.11.2022

Gürkan Biçen Muammer İskenderoğlu

https://doi.org/10.33931/dergiabant.1139804

Abstract

Keywords

İslâm Felsefesi Siyaset Felsefesi Velâyet-i fakîh Âyetullah Humeynî İran. Islamic philosophy Political philosophy Wilāyat al-Faqīh Ayatollah Khomeini Iran.

References

  • Abrahamian, Ervand. Khomeinism: Essays on the Islamic Republic. Berkeley: University of California Press, 1993.
  • Ahavi, Şahruh. İran’da Din ve Siyaset. çev. Selahattin Ayaz. İstanbul: Yöneliş Yayınları, 1990.
  • Âmûlî, Abdullah Cevâdi. Kur’an ve Rivayetlerde Velayet. çev. Kadri Çelik. İstanbul: Önsöz Yayıncılık, 2014.
  • Âmûlî, Abdullah Cevâdi. Velayeti Fakih/ Adalet, Fukahat ve Velayet. Kum: İsra Neşr-i merkezi, 1389/2010.
  • Ansari, Hamid. Mizan Rey-i Millet est. Tahran: Müessese-yi Çap ve Neşr-i Uruc, 1385/2006.
  • Aristoteles, Politika. çev. Mete Tuncay. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1975.
  • Ay, Zahide. Ortaçağ İran’ında ve Anadolusu’nda Şîîlik İzlerinin Arka Planı: Alamut Sonrası Nizarî İsmailîği. İstanbul: Önsöz Yayıncılık, 2012.
  • Babayi, Rıza. “İmâm Humeynî ez Veladet ta Velâyet (Kısmet-i Ahir)”. Mürebbiyan 25 (Payiz 1386/2007), 77-110.
  • Bakhash, Shaul. The Reign of the Ayatollahs. New York: Basic Books Inc Publishers, 1984.
  • Bedrî, Seyyid Sami. “Ahmed el-Kâtib’e Reddiye”. Medya Şafak. Erişim18 Ağustos 2022. https://www.medyasafak.net/haber/3041/ahmed-el-k%C3%A2tibe-reddiye-1--sia-on-iki-imam-inancina-ne-zaman-sahip
  • Bereci, Yakup Ali. “Nakş-ı Muhakkık Nerâkî der Tehvavvul ve Tekâmül-ü Nazariye-i Velâyet-i Fakîh”. Pejuheşha-yı Müdiriyet-i Rahberdi 27 (1381/2002), 56-71.
  • Biçen, Gürkan - İskenderoğlu Muammer. “On İki İmam Şiîliği’nde Veliyy-i Fakihin Adâlet Sıfatı”. İran Çalışmaları Dergisi 6/1 (Haziran 2022), 135-156.
  • Bill, James A. “Iran and the Crisis of' 78”. Foreign Affairs 57/2 (Winter 1978), 323-342.
  • Black, Antony. Siyasal İslâm Düşüncesi Tarihi. çev. Sevda Çalışkan - Hamit Çalışkan. Ankara: Dost Kitabevi, 2010.
  • Bozan, Metin. “Şiî Literatürde Hz. Ali”. e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi, 3/5 (Nisan 2011), 4-18.
  • Bozan, Metin. "Şiî Teo-Politik Söylemin Zemini Olarak İmâmet". Şiîlik Araştırmaları 1/1 (Haziran 2019), 1-24.
  • Bozan, Metin. "İmâmiye Şia'sının Peygamberlik ve İmâmet Anlayışının Mukayesesi”. Dini Araştırmalar 9/26, (2006), 95-112.
  • Bulut, Halil İbrahim. Şia'da Usulîliğin Doğuşu ve Şeyh Müfid. Ankara: Araştırma Yayınları, 2013.
  • Caferiyan, Resul. “Safevilerin Kuruluşunda Dini Islah ve İtidal -Gali Tasavvufi Şiîlik'ten Fıkhî Şiîliğe Geçiş”. Safeviler ve Şah İsmail. ed. Ahmet Taşğın - Ali Yaman - Namiq Musalı. 87-95. İstanbul: Önsöz Yayıncılık, 2014. Cevadi, Muhsin. Akıl Terazisinde Vahiy ve Nübüvvet. çev. Sedat Baran. İstanbul: Önsöz Yayıncılık, 2017.
  • Crone, Patricia. Ortaçağ İslâm Dünyasında Siyasi Düşünce. çev. Hakan Köni. İstanbul: Kapı Yayınları, 2007.
  • Çelenk, Mehmet. 16. Ve 17. Yüzyıllarda Safevî Şiîliği. Bursa: Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2005.
  • Demir, Ahmet İshak. “İmâmiye Şia'sında İmâmın Yetkilerinin Fakihlerce Devralınma Süreci”. e-Makalat Mezhep Araştırmaları 2/1 (Bahar 2009), 109-125.
  • Deniz, Mehmet Fatih. Modern Siyaset Felsefesinde Sözleşme Teorisi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2017.
  • Emir-Muezzi, Muhammed Ali. “İmâmî Şiîlik’te Hadisin Sıhhat Kıstasları ve Fakîhin Otoritesine Dair Değerlendirmeler”. çev. M. Ali Sönmez. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 12/2 (2003), 313-348.
  • Garaudy, Roger. İsrail Mitler ve Terör. çev. Cemal Aydın. İstanbul: Pınar Yayınları, 2005.
  • Garaudy, Roger. İlahi Mesajlar Toprağı Filistin. çev. Cemal Aydın. İstanbul: Türk Edebiyatı Vakfı, 2011.
  • Gölpınarlı, Abdülbaki. Tarih Boyunca İslâm Mezhepleri ve Şiîlik. İstanbul: Derin Yayınları, 2011.
  • Gürkan, Salime Leyla. Ana Hatlarıyla Yahudilik. İstanbul: İSAM Yayınları, 2014.
  • Habibnejad, Seyyid Ahmed. Meclis-i Hübregan: Meşruiyet, vezaif ve ihtiyarat. Tahran: Kanun-u Endişe-yi Cevan, 1394.
  • Hakyemez, Cemil. Gaybet İnancı ve Şiîlik'teki Yeri. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2006.
  • Hazarabad, Seyyid Ali Hüseynizade. Nevbahtyan. Kum: Pejuheşgah-ı Ulum ve Ferheng-i İslâmi Vabeste be Defter-i Tebligat-ı İslâmi Havze-i İlmiye-i Kum, 1393/2014.
  • Hiro, Dilip. Iran under the Ayatollahs. London: Routledge and Kegan Paul, 1985.
  • Homeros. İlyada. çev. Azra Erhat - A. Kadir. İstanbul: Can Yayınları, 2005.
  • Humeynî, Ruhullah. Keşf-i Esrâr. Tahran: Hidayet, 1361/1982.
  • Humeyni, Ruhullah. Vasiyetname. İstanbul: Objektif Yayınları, 1991.
  • Humeyni, Ruhullah. İslam’da Devlet. İstanbul: Objektif Yayınları, 1991.
  • Humeynî, Ruhullah. Sahîfe-yi İmâm. 22 Cilt. Tahran: Müessese-yi Tanzim ve Neşr-i Asar-ı İmâm Humeynî, 5.Basım, 1389/2010.
  • Humeynî, Ruhullah. Velâyet-i fakīh / Hükümet-i İslâmi, Tahran: Müessese-yi Tanzim ve Neşr-i Asar-ı İmâm Humeynî, 1392/2012.
  • Humeynî, Ruhullah. Şerh-i Hadis-i Cunud-u Akl-u Cehl, Tahran: Müessese-yi Tanzim ve Neşr-i Asar-ı İmâm Humeynî, 1395/2013.
  • Hüseyin, Asaf. İran'da Devrim ve Karşı Devrim. çev. Taha Cevdet. İstanbul: Pınar Yayınları, 2.Basım, 1989.
  • Hüseyniyan, Ruhullah. Tarihi-i Siyasi-yi Teşeyyu. 5 Cilt. Tahran: İntişarat Aliyyun, 1390/2011.
  • Hüseynizade, Seyyid Muhammed Ali. Endişe-yi Siyasi Muhakkık Kerekî. Kum: Müesseseyi Bostan-ı Kitab, 1387/2008.
  • İzdehi, Seyyid Seccad. Endişe-yi Siyasi-yi Molla Ahmed Nerâki. Kum: Müesseseyi Bostan-ı Kitab, 1386/2007.
  • Kalanteri, İbrahim - Belbasi, Meysem. “Modelha-yı Hükümet Kabl-ı Tarh ber Esas-ı Nazariye-yi Velâyet-i Fakîh ba Tekid ber Endişe-yi Ulemâ-yı Şiî ez Asr-ı Safeviye ta Devre-yi Muasır”. Costarha-yı Siyasi Muasır 4 (Zemistan 1397/2018), 103-132.
  • Kallek, Cengiz. “Şîa Kamu Maliyesi Literatürü”, Dîvân 2 (2001), 23-57.
  • Kanun-i Esasi Cumhur-i İslâm-i İran. Kum: Neşr-i Cemal, 1394/2015. Kartaloğlu, Habib. “Evâilü’l‐Makâlât Adlı Eseri Bağlamında Şeyh Müfîd’in İmâmet Anlayışı”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17/31 (Haziran 2015), 45-59.
  • Kartaloğlu, Habib. “Şiî-Usuli Düşüncenin Ortaya Çıkış Sebepleri Üzerine Mülahazalar”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 18/33 (Haziran 2016), 75-90.
  • Kartaloğlu, Habib. “Batılı Araştırmacılara Göre Safevî İran'a Şiî Ulemâ Göçü”. Turkish Journal of Shiite Studies 1/1 (Haziran 2019), 25-48.
  • Kartaloğlu, Habib. “Şii Ulemâya Yönelik Davet ve Fermanlar: Şehîd-i Evvel ve Ali el-Kerekî Örneği”. İran Çalışmaları Dergisi 3/2 (2019), 39-65.
  • Kartaloğlu, Habib. Safevîlerin İlk Döneminde İktidar-Ulemâ İlişkisi. Ankara: Fecr Yayınları, 2022.
  • Kâtib, Ahmed. Demokratik Hilafete Doğru -Sünnî Siyasal Düşüncenin Gelişimi. çev. Muhammed Coşkun. İstanbul: Mana Yayınları, 2010.
  • Kâtib, Ahmed. Şia'da Siyasal Düşüncenin Gelişimi -Şuradan Velayet-i fakihe-. çev. Mehmet Yolcu. Ankara: Kitabiyat, 2005.
  • Keddie, Nikki R. “Iranian Revolution in Comparative Perspective”. The American Historical Review 88/3 (June 1983), 579-598.
  • Kuleyni. Usul-u Kâfi. 2 Cilt. çev. Vahdettin İnce. İstanbul: Darü’l-Hikem, 2007-2008.
  • Kutlu, Sönmez. “Ehli Sünnet Siyaset Anlayışının Dini Temellerinin Sorgulanması”. e-Makalat Mezhep Araştırmaları Dergisi 1/1 (Bahar 2008), 7-26.
  • Mansfield, Peter. Ortadoğu Tarihi. çev. Ümit Hüsrev Yolsal. İstanbul: Say Yayınları, 2012.
  • Mâverdî, Ebu’l-Hasen Ali b. Muhammed. el-Ahkâmu's-Sultâniyye. çev. Ali Şafak. İstanbul: Bedir Yayınevi, 1976.
  • Memduhi, Hasan. “Velâyet-i Fakîh ve Nerâkî”. Fıkh-ı Ehli Beyt 29 (Bahar 1381/2002), 61-78.
  • Mirdamadi, Seyyid Mecid. “Didgah-ı Sadru'l Müteellihin Derbare-yi Velâyet”. Sefir-i Nur 3 (Payiz 1386/2007), 5-24.
  • Mirhalili, Seyyid Cevad. Endişe-yi Siyasi-yi Allame Muhammed Hüseyin Kaşif el-Ğıta. Kum: Müessese-yi Bostan-ı Kitab, 1396/2017.
  • Misbah, Muhammed Taki. İslâm Siyaset Düşüncesi. 2 Cilt. çev. Mustafa Yalçın. İstanbul: Kevser Yayıncılık, 2011.
  • Moin, Baqer. Son Devrimci Ayetullah Humeyni. çev. Osman Cem Önertoy. Ankara: Elips Kitap, 2005.
  • Mottahedeh, Roy. Peygamberin Hırkası. çev. Ruşen Sezer. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2003.
  • Musavi, Seyyid Ali. “Mehdi'yi Bekleme Felsefesi ve Bekleyişin En Faziletli Amel Oluşu”. Misbah İslâmi Düşünce ve Araştırma Dergisi 8/15 (Yaz 2019), 31-42.
  • Pick, Danial D. The Islamic Republic of Iran and the Importance of Khomeini's 'Mandate of the Jurist’. Princeton: Princeton University, Near Eastern Studies Departman, Yüksek Lisans Tezi, 2000.
  • Platon. Devlet, çev. Sebahattin Eyüboğlu - M. Ali Cimcoz. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1995.
  • Platon. Diyaloglar. çev. Teoman Aktürel. İstanbul: Remzi Kitabevi, 2010.
  • Razi, Seyyid. Nehcü'l Belaga. çev. Kadri Çelik. İstanbul: Asr Yayınları, 2015.
  • Rousseau, Jean- Jaques. Toplum Sözleşmesi. çev. Vedat Günyol. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları, 2013.
  • Safi Gulpayegani, Lutfullah . “Zaruret-i Hükümet ya Velâyet-i Fukaha der Asr-ı Gaybet”. çev. Seyyid Hasan İslâmi. Hükümet-i İslâmi 4 (Tabistan 1376/1997), 8-18.
  • Said, Edward. Şarkiyatçılık, Batı'nın Şark Anlayışları. çev. Berna Ülner. İstanbul: Metis Yayınları, 2013.
  • el-Shaibi, Kamil Mustafa. Sufism and Shi'ism. Surbiton: LAAM, 1991.
  • Shahibzadeh,Yadullah. Islamism and Post-Islamism in Iran. New York: Palgrave Macmillan, 2016.
  • Strauss, Leo. Politika Felsefesi Nedir. çev. Solmaz Zelyüt Hünler. İstanbul: Paradigma, 2000.
  • Stewart, Devin J. “Safevî İran’a Âmilî Ulemânın Göçüne Dâir Notlar”. çev. Habib Kartaloğlu. e-Makalat Mezhep Araştırmaları Dergisi 9/2 (Güz 2016), 271-314.
  • Subhani, Cafer. “Tefsir-i Kur’ân-ı Mecid ber Esas-ı Tefsir-i Mevzu-yu Ayet-i Velâyet ve Hilafet”. Mekteb-i İslâm 3 (Hordad 1379/2000), 11-19.
  • Şahin, Hanifi. İlhanlılar Döneminde Şiilik. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2008.
  • Şahin, Hanifi. “Câmiu’t-Tevârîh’e Göre Gâzân Hân’ın Müslümanlığı ve Bunun İlhanlı Toplumuna Yansımaları”, Bilig 73 (Bahar 2015), 208.
  • Şaneci, Hasan Hüseyinzade. “Gaybet-i Sugra Asrında Şia; Süreklilik ve Değişim”. Misbah İslâmi Düşünce ve Araştırma Dergisi 4/11 (Sonbahar 2015), 251-270.
  • Şenel, Alaeddin. Siyasal Düşünceler Tarihi. Ankara: V Yayınları, 1991.
  • Şirazi, Abdulkerim Bi’azar. “Karşılaştırmalı Fıkıh ve Gelişim Süreçleri”. Misbah İslâmi Düşünce ve Araştırma Dergisi 4/10 (İlkbahar 2015), 157-166.
  • Tehrani, Mehdi Hadevi. Velayet ve Diyanet. çev. Kadri Çelik.
  • Uyar, Mazlum. Şiî Ulemânın Otoritesinin Temelleri. İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2004.
  • Ümit, Mehmet. “Türkiye'de İlahiyat Fakültelerinde Yapılan Şiîlikle İlgili Doktora Tezleri”. İslâmi Araştırmalar 2/29 (2018), 422-447.
  • Üstün, İsmail Safa. “İmâmiye Şiasında Otorite Problemi Âyetullah Humeynî'nin Velâyet-i fakīh Kavramı”. Milletlerarası Tarihte ve Günümüzde Şiîlik Sempozyumu. 375-400. İstanbul: İslâmi İlimleri Araştırma Vakfı – İlmi Neşriyat, 1993.
  • Yusufi, Cafer. Velayette Tevhid ya da Dinin Cevheri. çev. Kenan Çamurcu. İstanbul: Önsöz Yayıncılık, 2017.
  • Zeyneli, Gulam Muhsin. “Velâyet-i Emir el-Müminin der Kur’an”. İmâmetpejuhi 4 (Zemistan 1390/2011), 5-56.

The Development of the Thought of Wilāyat al-Faqīh in Ayatollah Khomeini

Year 2022, Volume: 10 Issue: 2, 437 - 461, 30.11.2022

Gürkan Biçen Muammer İskenderoğlu

https://doi.org/10.33931/dergiabant.1139804

Abstract

One of the theories that Islamic political philosophy and science deals with is Wilāyat al-Faqīh. This theory, which considers the political leadership of the ulama as the basis of the legitimacy of the power, is also included in Sunni thought, but has a more prominent and important place in Shiite thought. After a thousand years of theoretical development, in the twentieth century, Ayatollah Khomeini made this theory the axis of the political and administrative order of the Islamic Republic of Iran, and today the political and administrative structure built on the basis of this theory and theory is examined from various aspects. Since most of the studies in this direction are based on the period when the theory came into practice, they ultimately focus on the given field. With this study, in which we examine the development stages of Ayatollah Khomeini's Wilāyat al-Faqīh thought through his works, historical records and testimonies, we have come to the conclusion that Ayatollah Khomeini's thoughts on Wilāyat al-Faqīh can be discussed in four periods. While Ayatollah Khomeini was not directly involved in politics in the first period, which lasted in 1962, he led an increasingly tough opposition between 1962 and 1979 and brought up the custody of the jurist in this period. He defends this in its nominative form from 1979 to 1988. After 1988, he reached the idea of absolute custody of the jurist. 

Keywords

Islamic philosophy Political philosophy Wilāyat al-Faqīh Ayatollah Khomeini Iran.

References

  • Abrahamian, Ervand. Khomeinism: Essays on the Islamic Republic. Berkeley: University of California Press, 1993.
  • Ahavi, Şahruh. İran’da Din ve Siyaset. çev. Selahattin Ayaz. İstanbul: Yöneliş Yayınları, 1990.
  • Âmûlî, Abdullah Cevâdi. Kur’an ve Rivayetlerde Velayet. çev. Kadri Çelik. İstanbul: Önsöz Yayıncılık, 2014.
  • Âmûlî, Abdullah Cevâdi. Velayeti Fakih/ Adalet, Fukahat ve Velayet. Kum: İsra Neşr-i merkezi, 1389/2010.
  • Ansari, Hamid. Mizan Rey-i Millet est. Tahran: Müessese-yi Çap ve Neşr-i Uruc, 1385/2006.
  • Aristoteles, Politika. çev. Mete Tuncay. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1975.
  • Ay, Zahide. Ortaçağ İran’ında ve Anadolusu’nda Şîîlik İzlerinin Arka Planı: Alamut Sonrası Nizarî İsmailîği. İstanbul: Önsöz Yayıncılık, 2012.
  • Babayi, Rıza. “İmâm Humeynî ez Veladet ta Velâyet (Kısmet-i Ahir)”. Mürebbiyan 25 (Payiz 1386/2007), 77-110.
  • Bakhash, Shaul. The Reign of the Ayatollahs. New York: Basic Books Inc Publishers, 1984.
  • Bedrî, Seyyid Sami. “Ahmed el-Kâtib’e Reddiye”. Medya Şafak. Erişim18 Ağustos 2022. https://www.medyasafak.net/haber/3041/ahmed-el-k%C3%A2tibe-reddiye-1--sia-on-iki-imam-inancina-ne-zaman-sahip
  • Bereci, Yakup Ali. “Nakş-ı Muhakkık Nerâkî der Tehvavvul ve Tekâmül-ü Nazariye-i Velâyet-i Fakîh”. Pejuheşha-yı Müdiriyet-i Rahberdi 27 (1381/2002), 56-71.
  • Biçen, Gürkan - İskenderoğlu Muammer. “On İki İmam Şiîliği’nde Veliyy-i Fakihin Adâlet Sıfatı”. İran Çalışmaları Dergisi 6/1 (Haziran 2022), 135-156.
  • Bill, James A. “Iran and the Crisis of' 78”. Foreign Affairs 57/2 (Winter 1978), 323-342.
  • Black, Antony. Siyasal İslâm Düşüncesi Tarihi. çev. Sevda Çalışkan - Hamit Çalışkan. Ankara: Dost Kitabevi, 2010.
  • Bozan, Metin. “Şiî Literatürde Hz. Ali”. e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi, 3/5 (Nisan 2011), 4-18.
  • Bozan, Metin. "Şiî Teo-Politik Söylemin Zemini Olarak İmâmet". Şiîlik Araştırmaları 1/1 (Haziran 2019), 1-24.
  • Bozan, Metin. "İmâmiye Şia'sının Peygamberlik ve İmâmet Anlayışının Mukayesesi”. Dini Araştırmalar 9/26, (2006), 95-112.
  • Bulut, Halil İbrahim. Şia'da Usulîliğin Doğuşu ve Şeyh Müfid. Ankara: Araştırma Yayınları, 2013.
  • Caferiyan, Resul. “Safevilerin Kuruluşunda Dini Islah ve İtidal -Gali Tasavvufi Şiîlik'ten Fıkhî Şiîliğe Geçiş”. Safeviler ve Şah İsmail. ed. Ahmet Taşğın - Ali Yaman - Namiq Musalı. 87-95. İstanbul: Önsöz Yayıncılık, 2014. Cevadi, Muhsin. Akıl Terazisinde Vahiy ve Nübüvvet. çev. Sedat Baran. İstanbul: Önsöz Yayıncılık, 2017.
  • Crone, Patricia. Ortaçağ İslâm Dünyasında Siyasi Düşünce. çev. Hakan Köni. İstanbul: Kapı Yayınları, 2007.
  • Çelenk, Mehmet. 16. Ve 17. Yüzyıllarda Safevî Şiîliği. Bursa: Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2005.
  • Demir, Ahmet İshak. “İmâmiye Şia'sında İmâmın Yetkilerinin Fakihlerce Devralınma Süreci”. e-Makalat Mezhep Araştırmaları 2/1 (Bahar 2009), 109-125.
  • Deniz, Mehmet Fatih. Modern Siyaset Felsefesinde Sözleşme Teorisi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2017.
  • Emir-Muezzi, Muhammed Ali. “İmâmî Şiîlik’te Hadisin Sıhhat Kıstasları ve Fakîhin Otoritesine Dair Değerlendirmeler”. çev. M. Ali Sönmez. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 12/2 (2003), 313-348.
  • Garaudy, Roger. İsrail Mitler ve Terör. çev. Cemal Aydın. İstanbul: Pınar Yayınları, 2005.
  • Garaudy, Roger. İlahi Mesajlar Toprağı Filistin. çev. Cemal Aydın. İstanbul: Türk Edebiyatı Vakfı, 2011.
  • Gölpınarlı, Abdülbaki. Tarih Boyunca İslâm Mezhepleri ve Şiîlik. İstanbul: Derin Yayınları, 2011.
  • Gürkan, Salime Leyla. Ana Hatlarıyla Yahudilik. İstanbul: İSAM Yayınları, 2014.
  • Habibnejad, Seyyid Ahmed. Meclis-i Hübregan: Meşruiyet, vezaif ve ihtiyarat. Tahran: Kanun-u Endişe-yi Cevan, 1394.
  • Hakyemez, Cemil. Gaybet İnancı ve Şiîlik'teki Yeri. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2006.
  • Hazarabad, Seyyid Ali Hüseynizade. Nevbahtyan. Kum: Pejuheşgah-ı Ulum ve Ferheng-i İslâmi Vabeste be Defter-i Tebligat-ı İslâmi Havze-i İlmiye-i Kum, 1393/2014.
  • Hiro, Dilip. Iran under the Ayatollahs. London: Routledge and Kegan Paul, 1985.
  • Homeros. İlyada. çev. Azra Erhat - A. Kadir. İstanbul: Can Yayınları, 2005.
  • Humeynî, Ruhullah. Keşf-i Esrâr. Tahran: Hidayet, 1361/1982.
  • Humeyni, Ruhullah. Vasiyetname. İstanbul: Objektif Yayınları, 1991.
  • Humeyni, Ruhullah. İslam’da Devlet. İstanbul: Objektif Yayınları, 1991.
  • Humeynî, Ruhullah. Sahîfe-yi İmâm. 22 Cilt. Tahran: Müessese-yi Tanzim ve Neşr-i Asar-ı İmâm Humeynî, 5.Basım, 1389/2010.
  • Humeynî, Ruhullah. Velâyet-i fakīh / Hükümet-i İslâmi, Tahran: Müessese-yi Tanzim ve Neşr-i Asar-ı İmâm Humeynî, 1392/2012.
  • Humeynî, Ruhullah. Şerh-i Hadis-i Cunud-u Akl-u Cehl, Tahran: Müessese-yi Tanzim ve Neşr-i Asar-ı İmâm Humeynî, 1395/2013.
  • Hüseyin, Asaf. İran'da Devrim ve Karşı Devrim. çev. Taha Cevdet. İstanbul: Pınar Yayınları, 2.Basım, 1989.
  • Hüseyniyan, Ruhullah. Tarihi-i Siyasi-yi Teşeyyu. 5 Cilt. Tahran: İntişarat Aliyyun, 1390/2011.
  • Hüseynizade, Seyyid Muhammed Ali. Endişe-yi Siyasi Muhakkık Kerekî. Kum: Müesseseyi Bostan-ı Kitab, 1387/2008.
  • İzdehi, Seyyid Seccad. Endişe-yi Siyasi-yi Molla Ahmed Nerâki. Kum: Müesseseyi Bostan-ı Kitab, 1386/2007.
  • Kalanteri, İbrahim - Belbasi, Meysem. “Modelha-yı Hükümet Kabl-ı Tarh ber Esas-ı Nazariye-yi Velâyet-i Fakîh ba Tekid ber Endişe-yi Ulemâ-yı Şiî ez Asr-ı Safeviye ta Devre-yi Muasır”. Costarha-yı Siyasi Muasır 4 (Zemistan 1397/2018), 103-132.
  • Kallek, Cengiz. “Şîa Kamu Maliyesi Literatürü”, Dîvân 2 (2001), 23-57.
  • Kanun-i Esasi Cumhur-i İslâm-i İran. Kum: Neşr-i Cemal, 1394/2015. Kartaloğlu, Habib. “Evâilü’l‐Makâlât Adlı Eseri Bağlamında Şeyh Müfîd’in İmâmet Anlayışı”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17/31 (Haziran 2015), 45-59.
  • Kartaloğlu, Habib. “Şiî-Usuli Düşüncenin Ortaya Çıkış Sebepleri Üzerine Mülahazalar”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 18/33 (Haziran 2016), 75-90.
  • Kartaloğlu, Habib. “Batılı Araştırmacılara Göre Safevî İran'a Şiî Ulemâ Göçü”. Turkish Journal of Shiite Studies 1/1 (Haziran 2019), 25-48.
  • Kartaloğlu, Habib. “Şii Ulemâya Yönelik Davet ve Fermanlar: Şehîd-i Evvel ve Ali el-Kerekî Örneği”. İran Çalışmaları Dergisi 3/2 (2019), 39-65.
  • Kartaloğlu, Habib. Safevîlerin İlk Döneminde İktidar-Ulemâ İlişkisi. Ankara: Fecr Yayınları, 2022.
  • Kâtib, Ahmed. Demokratik Hilafete Doğru -Sünnî Siyasal Düşüncenin Gelişimi. çev. Muhammed Coşkun. İstanbul: Mana Yayınları, 2010.
  • Kâtib, Ahmed. Şia'da Siyasal Düşüncenin Gelişimi -Şuradan Velayet-i fakihe-. çev. Mehmet Yolcu. Ankara: Kitabiyat, 2005.
  • Keddie, Nikki R. “Iranian Revolution in Comparative Perspective”. The American Historical Review 88/3 (June 1983), 579-598.
  • Kuleyni. Usul-u Kâfi. 2 Cilt. çev. Vahdettin İnce. İstanbul: Darü’l-Hikem, 2007-2008.
  • Kutlu, Sönmez. “Ehli Sünnet Siyaset Anlayışının Dini Temellerinin Sorgulanması”. e-Makalat Mezhep Araştırmaları Dergisi 1/1 (Bahar 2008), 7-26.
  • Mansfield, Peter. Ortadoğu Tarihi. çev. Ümit Hüsrev Yolsal. İstanbul: Say Yayınları, 2012.
  • Mâverdî, Ebu’l-Hasen Ali b. Muhammed. el-Ahkâmu's-Sultâniyye. çev. Ali Şafak. İstanbul: Bedir Yayınevi, 1976.
  • Memduhi, Hasan. “Velâyet-i Fakîh ve Nerâkî”. Fıkh-ı Ehli Beyt 29 (Bahar 1381/2002), 61-78.
  • Mirdamadi, Seyyid Mecid. “Didgah-ı Sadru'l Müteellihin Derbare-yi Velâyet”. Sefir-i Nur 3 (Payiz 1386/2007), 5-24.
  • Mirhalili, Seyyid Cevad. Endişe-yi Siyasi-yi Allame Muhammed Hüseyin Kaşif el-Ğıta. Kum: Müessese-yi Bostan-ı Kitab, 1396/2017.
  • Misbah, Muhammed Taki. İslâm Siyaset Düşüncesi. 2 Cilt. çev. Mustafa Yalçın. İstanbul: Kevser Yayıncılık, 2011.
  • Moin, Baqer. Son Devrimci Ayetullah Humeyni. çev. Osman Cem Önertoy. Ankara: Elips Kitap, 2005.
  • Mottahedeh, Roy. Peygamberin Hırkası. çev. Ruşen Sezer. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2003.
  • Musavi, Seyyid Ali. “Mehdi'yi Bekleme Felsefesi ve Bekleyişin En Faziletli Amel Oluşu”. Misbah İslâmi Düşünce ve Araştırma Dergisi 8/15 (Yaz 2019), 31-42.
  • Pick, Danial D. The Islamic Republic of Iran and the Importance of Khomeini's 'Mandate of the Jurist’. Princeton: Princeton University, Near Eastern Studies Departman, Yüksek Lisans Tezi, 2000.
  • Platon. Devlet, çev. Sebahattin Eyüboğlu - M. Ali Cimcoz. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1995.
  • Platon. Diyaloglar. çev. Teoman Aktürel. İstanbul: Remzi Kitabevi, 2010.
  • Razi, Seyyid. Nehcü'l Belaga. çev. Kadri Çelik. İstanbul: Asr Yayınları, 2015.
  • Rousseau, Jean- Jaques. Toplum Sözleşmesi. çev. Vedat Günyol. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları, 2013.
  • Safi Gulpayegani, Lutfullah . “Zaruret-i Hükümet ya Velâyet-i Fukaha der Asr-ı Gaybet”. çev. Seyyid Hasan İslâmi. Hükümet-i İslâmi 4 (Tabistan 1376/1997), 8-18.
  • Said, Edward. Şarkiyatçılık, Batı'nın Şark Anlayışları. çev. Berna Ülner. İstanbul: Metis Yayınları, 2013.
  • el-Shaibi, Kamil Mustafa. Sufism and Shi'ism. Surbiton: LAAM, 1991.
  • Shahibzadeh,Yadullah. Islamism and Post-Islamism in Iran. New York: Palgrave Macmillan, 2016.
  • Strauss, Leo. Politika Felsefesi Nedir. çev. Solmaz Zelyüt Hünler. İstanbul: Paradigma, 2000.
  • Stewart, Devin J. “Safevî İran’a Âmilî Ulemânın Göçüne Dâir Notlar”. çev. Habib Kartaloğlu. e-Makalat Mezhep Araştırmaları Dergisi 9/2 (Güz 2016), 271-314.
  • Subhani, Cafer. “Tefsir-i Kur’ân-ı Mecid ber Esas-ı Tefsir-i Mevzu-yu Ayet-i Velâyet ve Hilafet”. Mekteb-i İslâm 3 (Hordad 1379/2000), 11-19.
  • Şahin, Hanifi. İlhanlılar Döneminde Şiilik. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2008.
  • Şahin, Hanifi. “Câmiu’t-Tevârîh’e Göre Gâzân Hân’ın Müslümanlığı ve Bunun İlhanlı Toplumuna Yansımaları”, Bilig 73 (Bahar 2015), 208.
  • Şaneci, Hasan Hüseyinzade. “Gaybet-i Sugra Asrında Şia; Süreklilik ve Değişim”. Misbah İslâmi Düşünce ve Araştırma Dergisi 4/11 (Sonbahar 2015), 251-270.
  • Şenel, Alaeddin. Siyasal Düşünceler Tarihi. Ankara: V Yayınları, 1991.
  • Şirazi, Abdulkerim Bi’azar. “Karşılaştırmalı Fıkıh ve Gelişim Süreçleri”. Misbah İslâmi Düşünce ve Araştırma Dergisi 4/10 (İlkbahar 2015), 157-166.
  • Tehrani, Mehdi Hadevi. Velayet ve Diyanet. çev. Kadri Çelik.
  • Uyar, Mazlum. Şiî Ulemânın Otoritesinin Temelleri. İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2004.
  • Ümit, Mehmet. “Türkiye'de İlahiyat Fakültelerinde Yapılan Şiîlikle İlgili Doktora Tezleri”. İslâmi Araştırmalar 2/29 (2018), 422-447.
  • Üstün, İsmail Safa. “İmâmiye Şiasında Otorite Problemi Âyetullah Humeynî'nin Velâyet-i fakīh Kavramı”. Milletlerarası Tarihte ve Günümüzde Şiîlik Sempozyumu. 375-400. İstanbul: İslâmi İlimleri Araştırma Vakfı – İlmi Neşriyat, 1993.
  • Yusufi, Cafer. Velayette Tevhid ya da Dinin Cevheri. çev. Kenan Çamurcu. İstanbul: Önsöz Yayıncılık, 2017.
  • Zeyneli, Gulam Muhsin. “Velâyet-i Emir el-Müminin der Kur’an”. İmâmetpejuhi 4 (Zemistan 1390/2011), 5-56.

Âyetullah Humeynî’de Velâyet-i Fakîh Düşüncesinin Gelişimi

Year 2022, Volume: 10 Issue: 2, 437 - 461, 30.11.2022

Gürkan Biçen Muammer İskenderoğlu

https://doi.org/10.33931/dergiabant.1139804

Abstract

İslâm siyaset felsefesi ve siyaset biliminin ele aldığı teorilerden biri de Velâyet-i fakîh’tir. Ulemânın siyasi liderliğini iktidarın meşruiyet temeli sayan bu teori Sünnî düşüncede de yer almakla birlikte Şiî düşüncesinde daha belirgin ve önemli bir yer tutar. Bin yılı bulan teorik gelişiminin ardından yirminci yüzyılda Âyetullah Humeynî bu teoriyi İran İslâm Cumhuriyeti’nin siyasi ve idari nizamının ekseni kıldığından, bugün bu teori ve teori temelinde inşa edilen siyasi ve idari yapı çeşitli yönleriyle incelenmektedir. Bu yöndeki çalışmaların pek çoğu teorinin tatbik sahasına çıktığı dönemi esas aldığından nihai anlamda verili alanı konu edinmektedir. Âyetullah Humeynî’nin Velâyet-i fakîh düşüncesinin gelişim aşamalarını kendisinin eserleri, tarihi kayıtlar ve tanıklıklar üzerinden incelediğimiz bu çalışma ile Âyetullah Humeynî’nin Velâyet-i fakîh konusundaki düşüncelerinin dört dönemde ele alınabileceği neticesine ulaşmış bulunmaktayız. Âyetullah Humeynî 1962’ye kadar süren ilk dönemde siyasete doğrudan müdahil olmazken, 1962 - 1979 arasında giderek sertleşen bir muhalefet yürütür ve bu dönemde fakihin velâyetini gündeme getirir. 1979’dan 1988’e dek yalın haliyle bunu savunur. 1988’den sonra fakihin mutlak velâyeti düşüncesine ulaşır.

Keywords

İslâm Felsefesi Siyaset Felsefesi Velâyet-i fakîh Âyetullah Humeynî İran.

References

  • Abrahamian, Ervand. Khomeinism: Essays on the Islamic Republic. Berkeley: University of California Press, 1993.
  • Ahavi, Şahruh. İran’da Din ve Siyaset. çev. Selahattin Ayaz. İstanbul: Yöneliş Yayınları, 1990.
  • Âmûlî, Abdullah Cevâdi. Kur’an ve Rivayetlerde Velayet. çev. Kadri Çelik. İstanbul: Önsöz Yayıncılık, 2014.
  • Âmûlî, Abdullah Cevâdi. Velayeti Fakih/ Adalet, Fukahat ve Velayet. Kum: İsra Neşr-i merkezi, 1389/2010.
  • Ansari, Hamid. Mizan Rey-i Millet est. Tahran: Müessese-yi Çap ve Neşr-i Uruc, 1385/2006.
  • Aristoteles, Politika. çev. Mete Tuncay. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1975.
  • Ay, Zahide. Ortaçağ İran’ında ve Anadolusu’nda Şîîlik İzlerinin Arka Planı: Alamut Sonrası Nizarî İsmailîği. İstanbul: Önsöz Yayıncılık, 2012.
  • Babayi, Rıza. “İmâm Humeynî ez Veladet ta Velâyet (Kısmet-i Ahir)”. Mürebbiyan 25 (Payiz 1386/2007), 77-110.
  • Bakhash, Shaul. The Reign of the Ayatollahs. New York: Basic Books Inc Publishers, 1984.
  • Bedrî, Seyyid Sami. “Ahmed el-Kâtib’e Reddiye”. Medya Şafak. Erişim18 Ağustos 2022. https://www.medyasafak.net/haber/3041/ahmed-el-k%C3%A2tibe-reddiye-1--sia-on-iki-imam-inancina-ne-zaman-sahip
  • Bereci, Yakup Ali. “Nakş-ı Muhakkık Nerâkî der Tehvavvul ve Tekâmül-ü Nazariye-i Velâyet-i Fakîh”. Pejuheşha-yı Müdiriyet-i Rahberdi 27 (1381/2002), 56-71.
  • Biçen, Gürkan - İskenderoğlu Muammer. “On İki İmam Şiîliği’nde Veliyy-i Fakihin Adâlet Sıfatı”. İran Çalışmaları Dergisi 6/1 (Haziran 2022), 135-156.
  • Bill, James A. “Iran and the Crisis of' 78”. Foreign Affairs 57/2 (Winter 1978), 323-342.
  • Black, Antony. Siyasal İslâm Düşüncesi Tarihi. çev. Sevda Çalışkan - Hamit Çalışkan. Ankara: Dost Kitabevi, 2010.
  • Bozan, Metin. “Şiî Literatürde Hz. Ali”. e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi, 3/5 (Nisan 2011), 4-18.
  • Bozan, Metin. "Şiî Teo-Politik Söylemin Zemini Olarak İmâmet". Şiîlik Araştırmaları 1/1 (Haziran 2019), 1-24.
  • Bozan, Metin. "İmâmiye Şia'sının Peygamberlik ve İmâmet Anlayışının Mukayesesi”. Dini Araştırmalar 9/26, (2006), 95-112.
  • Bulut, Halil İbrahim. Şia'da Usulîliğin Doğuşu ve Şeyh Müfid. Ankara: Araştırma Yayınları, 2013.
  • Caferiyan, Resul. “Safevilerin Kuruluşunda Dini Islah ve İtidal -Gali Tasavvufi Şiîlik'ten Fıkhî Şiîliğe Geçiş”. Safeviler ve Şah İsmail. ed. Ahmet Taşğın - Ali Yaman - Namiq Musalı. 87-95. İstanbul: Önsöz Yayıncılık, 2014. Cevadi, Muhsin. Akıl Terazisinde Vahiy ve Nübüvvet. çev. Sedat Baran. İstanbul: Önsöz Yayıncılık, 2017.
  • Crone, Patricia. Ortaçağ İslâm Dünyasında Siyasi Düşünce. çev. Hakan Köni. İstanbul: Kapı Yayınları, 2007.
  • Çelenk, Mehmet. 16. Ve 17. Yüzyıllarda Safevî Şiîliği. Bursa: Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2005.
  • Demir, Ahmet İshak. “İmâmiye Şia'sında İmâmın Yetkilerinin Fakihlerce Devralınma Süreci”. e-Makalat Mezhep Araştırmaları 2/1 (Bahar 2009), 109-125.
  • Deniz, Mehmet Fatih. Modern Siyaset Felsefesinde Sözleşme Teorisi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2017.
  • Emir-Muezzi, Muhammed Ali. “İmâmî Şiîlik’te Hadisin Sıhhat Kıstasları ve Fakîhin Otoritesine Dair Değerlendirmeler”. çev. M. Ali Sönmez. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 12/2 (2003), 313-348.
  • Garaudy, Roger. İsrail Mitler ve Terör. çev. Cemal Aydın. İstanbul: Pınar Yayınları, 2005.
  • Garaudy, Roger. İlahi Mesajlar Toprağı Filistin. çev. Cemal Aydın. İstanbul: Türk Edebiyatı Vakfı, 2011.
  • Gölpınarlı, Abdülbaki. Tarih Boyunca İslâm Mezhepleri ve Şiîlik. İstanbul: Derin Yayınları, 2011.
  • Gürkan, Salime Leyla. Ana Hatlarıyla Yahudilik. İstanbul: İSAM Yayınları, 2014.
  • Habibnejad, Seyyid Ahmed. Meclis-i Hübregan: Meşruiyet, vezaif ve ihtiyarat. Tahran: Kanun-u Endişe-yi Cevan, 1394.
  • Hakyemez, Cemil. Gaybet İnancı ve Şiîlik'teki Yeri. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2006.
  • Hazarabad, Seyyid Ali Hüseynizade. Nevbahtyan. Kum: Pejuheşgah-ı Ulum ve Ferheng-i İslâmi Vabeste be Defter-i Tebligat-ı İslâmi Havze-i İlmiye-i Kum, 1393/2014.
  • Hiro, Dilip. Iran under the Ayatollahs. London: Routledge and Kegan Paul, 1985.
  • Homeros. İlyada. çev. Azra Erhat - A. Kadir. İstanbul: Can Yayınları, 2005.
  • Humeynî, Ruhullah. Keşf-i Esrâr. Tahran: Hidayet, 1361/1982.
  • Humeyni, Ruhullah. Vasiyetname. İstanbul: Objektif Yayınları, 1991.
  • Humeyni, Ruhullah. İslam’da Devlet. İstanbul: Objektif Yayınları, 1991.
  • Humeynî, Ruhullah. Sahîfe-yi İmâm. 22 Cilt. Tahran: Müessese-yi Tanzim ve Neşr-i Asar-ı İmâm Humeynî, 5.Basım, 1389/2010.
  • Humeynî, Ruhullah. Velâyet-i fakīh / Hükümet-i İslâmi, Tahran: Müessese-yi Tanzim ve Neşr-i Asar-ı İmâm Humeynî, 1392/2012.
  • Humeynî, Ruhullah. Şerh-i Hadis-i Cunud-u Akl-u Cehl, Tahran: Müessese-yi Tanzim ve Neşr-i Asar-ı İmâm Humeynî, 1395/2013.
  • Hüseyin, Asaf. İran'da Devrim ve Karşı Devrim. çev. Taha Cevdet. İstanbul: Pınar Yayınları, 2.Basım, 1989.
  • Hüseyniyan, Ruhullah. Tarihi-i Siyasi-yi Teşeyyu. 5 Cilt. Tahran: İntişarat Aliyyun, 1390/2011.
  • Hüseynizade, Seyyid Muhammed Ali. Endişe-yi Siyasi Muhakkık Kerekî. Kum: Müesseseyi Bostan-ı Kitab, 1387/2008.
  • İzdehi, Seyyid Seccad. Endişe-yi Siyasi-yi Molla Ahmed Nerâki. Kum: Müesseseyi Bostan-ı Kitab, 1386/2007.
  • Kalanteri, İbrahim - Belbasi, Meysem. “Modelha-yı Hükümet Kabl-ı Tarh ber Esas-ı Nazariye-yi Velâyet-i Fakîh ba Tekid ber Endişe-yi Ulemâ-yı Şiî ez Asr-ı Safeviye ta Devre-yi Muasır”. Costarha-yı Siyasi Muasır 4 (Zemistan 1397/2018), 103-132.
  • Kallek, Cengiz. “Şîa Kamu Maliyesi Literatürü”, Dîvân 2 (2001), 23-57.
  • Kanun-i Esasi Cumhur-i İslâm-i İran. Kum: Neşr-i Cemal, 1394/2015. Kartaloğlu, Habib. “Evâilü’l‐Makâlât Adlı Eseri Bağlamında Şeyh Müfîd’in İmâmet Anlayışı”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17/31 (Haziran 2015), 45-59.
  • Kartaloğlu, Habib. “Şiî-Usuli Düşüncenin Ortaya Çıkış Sebepleri Üzerine Mülahazalar”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 18/33 (Haziran 2016), 75-90.
  • Kartaloğlu, Habib. “Batılı Araştırmacılara Göre Safevî İran'a Şiî Ulemâ Göçü”. Turkish Journal of Shiite Studies 1/1 (Haziran 2019), 25-48.
  • Kartaloğlu, Habib. “Şii Ulemâya Yönelik Davet ve Fermanlar: Şehîd-i Evvel ve Ali el-Kerekî Örneği”. İran Çalışmaları Dergisi 3/2 (2019), 39-65.
  • Kartaloğlu, Habib. Safevîlerin İlk Döneminde İktidar-Ulemâ İlişkisi. Ankara: Fecr Yayınları, 2022.
  • Kâtib, Ahmed. Demokratik Hilafete Doğru -Sünnî Siyasal Düşüncenin Gelişimi. çev. Muhammed Coşkun. İstanbul: Mana Yayınları, 2010.
  • Kâtib, Ahmed. Şia'da Siyasal Düşüncenin Gelişimi -Şuradan Velayet-i fakihe-. çev. Mehmet Yolcu. Ankara: Kitabiyat, 2005.
  • Keddie, Nikki R. “Iranian Revolution in Comparative Perspective”. The American Historical Review 88/3 (June 1983), 579-598.
  • Kuleyni. Usul-u Kâfi. 2 Cilt. çev. Vahdettin İnce. İstanbul: Darü’l-Hikem, 2007-2008.
  • Kutlu, Sönmez. “Ehli Sünnet Siyaset Anlayışının Dini Temellerinin Sorgulanması”. e-Makalat Mezhep Araştırmaları Dergisi 1/1 (Bahar 2008), 7-26.
  • Mansfield, Peter. Ortadoğu Tarihi. çev. Ümit Hüsrev Yolsal. İstanbul: Say Yayınları, 2012.
  • Mâverdî, Ebu’l-Hasen Ali b. Muhammed. el-Ahkâmu's-Sultâniyye. çev. Ali Şafak. İstanbul: Bedir Yayınevi, 1976.
  • Memduhi, Hasan. “Velâyet-i Fakîh ve Nerâkî”. Fıkh-ı Ehli Beyt 29 (Bahar 1381/2002), 61-78.
  • Mirdamadi, Seyyid Mecid. “Didgah-ı Sadru'l Müteellihin Derbare-yi Velâyet”. Sefir-i Nur 3 (Payiz 1386/2007), 5-24.
  • Mirhalili, Seyyid Cevad. Endişe-yi Siyasi-yi Allame Muhammed Hüseyin Kaşif el-Ğıta. Kum: Müessese-yi Bostan-ı Kitab, 1396/2017.
  • Misbah, Muhammed Taki. İslâm Siyaset Düşüncesi. 2 Cilt. çev. Mustafa Yalçın. İstanbul: Kevser Yayıncılık, 2011.
  • Moin, Baqer. Son Devrimci Ayetullah Humeyni. çev. Osman Cem Önertoy. Ankara: Elips Kitap, 2005.
  • Mottahedeh, Roy. Peygamberin Hırkası. çev. Ruşen Sezer. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2003.
  • Musavi, Seyyid Ali. “Mehdi'yi Bekleme Felsefesi ve Bekleyişin En Faziletli Amel Oluşu”. Misbah İslâmi Düşünce ve Araştırma Dergisi 8/15 (Yaz 2019), 31-42.
  • Pick, Danial D. The Islamic Republic of Iran and the Importance of Khomeini's 'Mandate of the Jurist’. Princeton: Princeton University, Near Eastern Studies Departman, Yüksek Lisans Tezi, 2000.
  • Platon. Devlet, çev. Sebahattin Eyüboğlu - M. Ali Cimcoz. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1995.
  • Platon. Diyaloglar. çev. Teoman Aktürel. İstanbul: Remzi Kitabevi, 2010.
  • Razi, Seyyid. Nehcü'l Belaga. çev. Kadri Çelik. İstanbul: Asr Yayınları, 2015.
  • Rousseau, Jean- Jaques. Toplum Sözleşmesi. çev. Vedat Günyol. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları, 2013.
  • Safi Gulpayegani, Lutfullah . “Zaruret-i Hükümet ya Velâyet-i Fukaha der Asr-ı Gaybet”. çev. Seyyid Hasan İslâmi. Hükümet-i İslâmi 4 (Tabistan 1376/1997), 8-18.
  • Said, Edward. Şarkiyatçılık, Batı'nın Şark Anlayışları. çev. Berna Ülner. İstanbul: Metis Yayınları, 2013.
  • el-Shaibi, Kamil Mustafa. Sufism and Shi'ism. Surbiton: LAAM, 1991.
  • Shahibzadeh,Yadullah. Islamism and Post-Islamism in Iran. New York: Palgrave Macmillan, 2016.
  • Strauss, Leo. Politika Felsefesi Nedir. çev. Solmaz Zelyüt Hünler. İstanbul: Paradigma, 2000.
  • Stewart, Devin J. “Safevî İran’a Âmilî Ulemânın Göçüne Dâir Notlar”. çev. Habib Kartaloğlu. e-Makalat Mezhep Araştırmaları Dergisi 9/2 (Güz 2016), 271-314.
  • Subhani, Cafer. “Tefsir-i Kur’ân-ı Mecid ber Esas-ı Tefsir-i Mevzu-yu Ayet-i Velâyet ve Hilafet”. Mekteb-i İslâm 3 (Hordad 1379/2000), 11-19.
  • Şahin, Hanifi. İlhanlılar Döneminde Şiilik. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2008.
  • Şahin, Hanifi. “Câmiu’t-Tevârîh’e Göre Gâzân Hân’ın Müslümanlığı ve Bunun İlhanlı Toplumuna Yansımaları”, Bilig 73 (Bahar 2015), 208.
  • Şaneci, Hasan Hüseyinzade. “Gaybet-i Sugra Asrında Şia; Süreklilik ve Değişim”. Misbah İslâmi Düşünce ve Araştırma Dergisi 4/11 (Sonbahar 2015), 251-270.
  • Şenel, Alaeddin. Siyasal Düşünceler Tarihi. Ankara: V Yayınları, 1991.
  • Şirazi, Abdulkerim Bi’azar. “Karşılaştırmalı Fıkıh ve Gelişim Süreçleri”. Misbah İslâmi Düşünce ve Araştırma Dergisi 4/10 (İlkbahar 2015), 157-166.
  • Tehrani, Mehdi Hadevi. Velayet ve Diyanet. çev. Kadri Çelik.
  • Uyar, Mazlum. Şiî Ulemânın Otoritesinin Temelleri. İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2004.
  • Ümit, Mehmet. “Türkiye'de İlahiyat Fakültelerinde Yapılan Şiîlikle İlgili Doktora Tezleri”. İslâmi Araştırmalar 2/29 (2018), 422-447.
  • Üstün, İsmail Safa. “İmâmiye Şiasında Otorite Problemi Âyetullah Humeynî'nin Velâyet-i fakīh Kavramı”. Milletlerarası Tarihte ve Günümüzde Şiîlik Sempozyumu. 375-400. İstanbul: İslâmi İlimleri Araştırma Vakfı – İlmi Neşriyat, 1993.
  • Yusufi, Cafer. Velayette Tevhid ya da Dinin Cevheri. çev. Kenan Çamurcu. İstanbul: Önsöz Yayıncılık, 2017.
  • Zeyneli, Gulam Muhsin. “Velâyet-i Emir el-Müminin der Kur’an”. İmâmetpejuhi 4 (Zemistan 1390/2011), 5-56.
There are 87 citations in total.

Details

Primary Language Turkish
Journal Section Articles
Authors

Gürkan Biçen 0000-0002-1510-3761

Muammer İskenderoğlu 0000-0003-1857-9826

Publication Date November 30, 2022
Published in Issue Year 2022 Volume: 10 Issue: 2

Cite

ISNAD Biçen, Gürkan - İskenderoğlu, Muammer. “Âyetullah Humeynî’de Velâyet-I Fakîh Düşüncesinin Gelişimi”. Dergiabant 10/2 (November 2022), 437-461. https://doi.org/10.33931/dergiabant.1139804.
 Download Cover Image

Dergiabant is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License (CC BY NC).